مقدمه:
نقش و جایگاه مردم، گروه‌ها، احزاب و جریان‌های سیاسی در دولت مهدوی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) چگونه خواهد بود؟ آیا همانند نظام‌های دموكراتیك و نظام‌هایی كه در جهان غرب امروز رایج و حاكم است، احزاب و جناح‌ها و جریان‌های سیاسی مختلف خواهیم داشت؟ جدای از نقش مهم و تعیین كننده مردم در یاری حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به جهت ایجاد و تحقق نظام مهدوی؛ بر اساس آنچه كه از سنت اسلامی بر می‌آید در مدینه فاضله اسلامی، چون رابطه قدرت بر اساس منفعت جویی افراد، گروه‌ها و جریانات نیست، طبعاً ماهیت زندگی سیاسی هم متفاوت خواهد بود.
رقابت براي سبقت جويي در سعادت
در دنياي غير فاضله طيف‌بندي احزاب، جريانات، جناح‌هاي سياسي و گروه بندي‌هاي سياسي به خاطر برداشت و نگرش متفاوت از منفعت، توسط احزاب و گروه‌ها از يك سو و از سوي ديگر محدوديت به دليل منابع موجود، اين احزاب و جريانات با يكديگر رقابت مي‌كنند. پس در زندگي غير فاضله، قدرت معطوف به منافع است تا انسان‌ها بتوانند در قالب احزاب، تشكل‌ها، جريانات و جناح‌هاي سياسي، منافع بيشتر را تصاحب كنند. از همين رو ماهيت رقابت سياسي هم صرفاً معطوف به همين منافع قدرت است. در جامعه و نظام سياسي مهدوي (عجل الله تعالي فرجه الشريف)، رابطه قدرت بازيچه منافع نيست بلكه در واقع جامعه‌اي است كه انسان‌ها تلاش خواهند كرد تا به سعادت نائل شوند.
در واقع در نظام سياسي مهدوي (عليه السلام) به دليل علم كامل امام معصوم (عليه السلام) و عدم برداشت‌ها و قرائت‌هاي مختلف، مردم با هم در رسيدن به زندگي نيك اختلاف نخواهند داشت. البته تفاوت سلايق و شيوه‌ها، امري طبيعي است و در مورد نظام سياسي مهدوي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) هم قابل طرح است. اما اصول و كلياتِ نظام سياسي مهدوي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) در سايه تبعيت همه مردم از يك انسان كامل با هدف سبقت جويي در رسيدن به خير و فضيلت، ماهيت رقابت و زندگي سياسي را دگرگون خواهد نمود. با اين توضيحات مي‌توان گفت: كه بازي جناحي، سياسي و گروهي در نظام سياسي مهدوي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) منطقِ خود را از دست داده و جناح‌بندي‌ها و احزاب به اين صورتي كه در نظام‌هاي غير فاضله وجود دارد، در نظام فاضله قابل تصور نيست؛ ماهيت زندگي سياسي دگرگون و متفاوت مي‌شود و رقابت بر سر منافع، به سبقت در خدمت تبديل مي‌شود. در اين نظام رقابت در رسيدن به سعادت و فضيلت است. در نظام سياسي مهدوي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) بدليل نزديكي انسان‌ها به کمال نظام سياسي بر اساس سبقت جويي در خدمت شكل خواهد گرفت.
با اين توضيحات، نقش و جايگاه مردم هم در ساختار نظام سياسي مهدوي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) مشخص مي‌شود. در نظام‌هاي غير فاضله براساس الگوي نظام‌هاي دموكراسي غربي، به دليل تفاوت ديدگاه‌ها از يك سو و محوريت عقل انساني و خود انسان از سوي ديگر، انسان‌ها با توافق يا قرارداد اجتماعي، زندگي خودشان را تنظيم مي‌كنند. در اين نظام‌ها مرجعيت بالاتر از انسان‌هاي عادي پذيرفته نمي‌شود تا آن‌ها را به سمت خاصي جهت دهي كند. اصلاً در نظام‌هاي سياسي دموكراسي غربي، چه نظام‌هاي سوسيال دموكراسي يا نظام‌هاي ليبرال دموكراسي، اين امر به عنوان مبنا و زير بنا پذيرفته شده‌است كه هيچ مرجع بالاتري وجود ندارد. در واقع آموزه‌اي اوُمانيسم[1] و سكولاريسم[2] در غرب بر اين نكته تأكيد مي‌كنند كه هيچ مرجع بالاتري نسبت به انسان‌هاي عادي وجود ندارد. در حاليكه در نگرش اسلامي و در مدينه فاضله مهدوي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) اصل وجود منجي و هادي غيبي يك اصل اساسي است و همه انسان‌ها به اين آگاهي خواهند رسيد كه عقل آن‌ها محدود است و نيازمندِ همراهي يك معلم و انسان كامل هستند تا تلاش خودشان را براي نيل به سعادت انجام بدهند و زندگي سياسي معطوف به منفعت و قدرت دنيوي نيست، بلكه رقابت بر سر رسيدن به سعادت است.
با چنين نگرشي نقش و جايگاه مردم در مدينه فاضله مهدوي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) كاملاً دگرگون و منقلب مي‌شود. منطق نظام سياسي مهدوي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) چيز ديگري است. در اين نظام كه مبتني بر حضور رهبر صالح و انسان كامل است، مشاركت متعهدانه و فعال مردم، هم براي رسيدن به سعادت خودشان است و هم زمينه‌سازي سعادتِ ديگران. در اين نظام حضور انسان كامل و آگاهي مردم به محدوديت خود سبب مي‌شود آن‌ها با شيفتگي و درايت از رهبر و امام معصوم (عليه السلام) پيروي نمايند. مشاركت سياسي مردم در نظام مهدوي، مشاركتي فعال و متعهدانه است يعني هم يك تعهد است و هم يك حق كه فعاليت بكند اما در نظام‌هاي سياسي غربي به خصوص در نظام سياسي ليبرال دموكراسي، صرفاً مي‌گويند: شما مشاركت سياسي فعال داشته باشيد تا حق خودت را بگيريد، اما هيچ تعهدي نسبت به مصالح جمع و مصالح ديگران نداريد. در غرب الگوي مشارکت سياسي مطلوب، مشارکت سياسي فعال است. اما در نظام مهدوي مشارکت سياسي فعال و متعهدانه توصيه مي‌شود.
نتیجه:
بر اساس مباحث مطرح شده، مهم‌ترين ويژگي نظام سياسي مهدوي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) نقش و حضور تعيين کننده انسان كامل و امام معصوم (عليه السلام) يا همان منجي موعود، حضرت مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) به عنوان رهبر و رئيس اول نظام سياسي است. با توجه به اين که در نظام‌هاي سياسي فاضله، قدرت معطوف به سعادت است، رقابت در منافع دنيوي، امام معصوم براي تأمين چنين سعادتي نقش کليدي دارد. امام معصوم به دليل ويژگي‌هاي خاصي که خداوند او را برگزيده است، راهبر مردم به سوي سعادت است. در چنين ساختاري مردم هم حضور فعال دارند اما حضور فعال و متعهدانه‌اي هدف آن تصاحب منافع دنيوي بيشتر نيست، بلكه رقابت براي سبقت جويي در سعادت و ايمان است.[3]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. انسان محوري.
[2]. جدايي عرصة دين از سياست.
[3]. انتشار یافته در سایت؛ https://article.tebyan.net.
پدید آوردنده: دکتر غلامرضا بهروزلک
