مقدمه:
اهداف بلند اسلام راستين در امامت تجلى يافته است و تحقق اهداف رفيع و گسترده امامت در مهدويت به ثمر مى‌نشيند.و مهدويت در فردى معصوم از تبار خاتم پيامبران تجلّى يافته است تا برگ برنده و زرّين تحقق تمام و کمال اهداف رسالت‌هاى الهى در طول تاريخ را از آنِ خود کند و قدرت دين را همراه حکمت و رحمت بر گستره زمين برافراشته نموده و بشريت سرگردان را به سر منزل معبود و مقصود هدايت نمايد. قرآن کريم روشي ويژه و منحصر به فرد براي مطرح نمودن دکترين مهدويت به کار گرفته است و تمام اصول خود را در اين الگو نهادينه نموده‌است. و با توجه به سنّت‌هاي تخلّف ناپذير الهي و نويد و تحقق اين آرمان بزرگ الهي را به بشريت داده‌است و منتظران راستين امام مهدي (عجل الله فرجه الشريف) را بينشي روشن و مسيري صحيح و انگيزه‌اي متعالي بخشيده‌است، و آنان را به سوي سازندگي همه جانبه در دوران انتظار دعوت نموده و شاخص‌ها و ويژگي‌هاي منتظران را نيز ترسيم کرده‌است.
کليد واژه‌ها:
1. قرآن کريم؛
2. اسلام؛
3. دکترين مهدويت.
1. قرآن کريم،
قرآن کريم، يگانه مرجع وحياني اسلام است که به صورت تدوين شده و مکتوب نيز به دست ما رسيده‌است. اعجاز قرآن کريم، دسترسي انسان‌ها به گزاره‌هاي وحياني آن را آسان نموده‌است. از جمله وجوه اعجاز قرآن، اعجاز علمي آن است که قرآن را کتاب علم و دانش، و منبعي سرشار و لايزال قرار داده‌است، و حقايق و قوانين هستي را در کنار سنّت‌هاي الهي حاکم بر جوامع بشري ـ به گونه‌اي بسيار گويا و قابل فهم ـ براي ما انسان‌ها به ارمغان آورده، ما را به تحقيق و پژوهش در اين کتاب آسماني مدوّن و تحريف ناپذير دعوت نموده‌است.
بنابراين، براي دست يابي به ديدگاه‌هاي آخرين آيين آسماني در باب حقايق جهان هستي و سنّت‌هاي حاکم بر آن بايد به قرآن کريم مراجعه کرده و از رهنمودهاي اين کتاب نامتناهي و معجزه هميشه جاويد اسلام پيوسته بهره مند شويم، و بسياري از اصول، فروع و نيز اسرار انسان و هستي را از متن و بطن قرآن کريم بيرون کشيده و در فضاي آشوب زد‌ه علوم، عرضه‌اي زيبا و آراسته از حقايق قرآني داشته باشيم.
2. اسلام،
اسلام، قله‌هاي رفيع هستي، و قله‌هاي کمال انساني را بهم پيوند داده، و راهنماي انسان در تمام مراحل هستي بوده‌است و همواره بهترين و شايسته ترين طرح و برنامه، امکانات و مسير رسيدن به قله‌هاي کمال انساني را فرا روي انسان نهاده‌است و آخرين سخن خود را در آخرين آيات وحياني خود ـ براي تمام بشريت ـ به خوبي ترسيم کرده‌است. آنجا که پيامبر خاتم پس از ابلاغ آخرين پيام الهي، و پايه گذاري مهمترين عامل استقرار حاکميت الهي در جامعه بشري؛ يعني امامت، به دريافت آيه‌اي رسا از محکمات ام الکتاب نايل مي‌گردد و آن را براي بشريت به عنوان هديه‌اي الهي اما بسيار بزرگ و بي بديل به ارمغان مي‌نهد:{ اليوم اکملتُ لکم دينکم و أتممتُ عليکم نعمتي و رضيتُ لکم الاسلام ديناً}.
در چنين روزي با پايه گذاري اصل متين و استوار امامت در نهاد جامعه اسلامي، کامل ترين دين (اسلام) و متمم نعمت‌هاي الهي (نعمت امامت) بر انسانيت سايه افکنده، و اسلام در اين چهره زيبا و آسماني تجلي يافته، مترقي ترين آيين الهي براي بشريت گشته است. تمام نقشه‌هاي دشمنان اسلام، با بنيان گذاري اصل امامت، نقش بر آب شده و نويد پيروزي جهاني دين مبين اسلام، و شکست مفتضحانه بدخواهان اين رسالت آسماني، عليرغم همه تنگناها و مشکلات، امري مسلّم گشته، استقرار آيين حق در جامعه بشري بدون ترديد و بدون وقفه انجام مي‌يابد و بشريت به سوي اهداف از پيش تعيين شده در حرکتي پيوسته و تکامل زا و تکامل آفرين خواهد بود. {اليوم يئس الذين کفروا من دينکم، فلا تخشوهم واخشون}.
بنابراين، با توجه به استقرار اصل امامت در نهاد جامعه اسلامي و جامعه انساني، هيچگونه ترس و واهمه‌اي از تسلط کافران و بدخواهان بر اين مکتب و برنامه الهي، نداشته باشيد؛ زيرا که تمام اميدهاي آنان به يأس و نوميدي تبديل گشته و نبايد به خود هرگونه هراسي را راه دهيد، و به جاي ترس از آنان، از آفريدگار حکيم، دانا، مهربان و تدبير کننده زندگي تان بترسيد، و در حقيقت از ضعف‌هاي خود در برابر تکاليف سنگين الهي که بر دوش شما گذاشته شده‌است و عدم حرکت در راستاي امامت راستين بايد بيم داشته باشيد.اين پيام بسيار رسا و حکيمانة قرآن کريم، مسير طبيعي و منطقي تمام انسان‌ها را در عصر امامت راستين ـ که پس از ارتحال ملکوتي خاتم پيامبران، عهده دار رهبري جامعه انساني است ـ ترسيم نموده‌است، و نقش امامت راستين را در طول تاريخ تبيين مي‌نمايد.
3. مهدويت در اسلام
مهدويت در اسلام از جايگاه رفيعي برخوردار بوده و آخرين قله از قله‌هاي امامت راستين براي بشريت است، که در جاي جاي آيات قرآن، ريشه و اصول و پايه‌هاي آن، و مصاديق و نقش‌هاي زيبا و حياتي آن گوشزد شده‌است. سوره‌هاي مکي و مدني قرآن، به طور پيوسته و بسيار نغز، حق مداري قوانين الهي و عدالت مداري برنامه‌هاي اسلام را مطرح مي‌کند، و ارزشي بودن اين حرکت پيوسته را در امامت راستين اسلام متجلّي نموده، و نمونه بي بديلِ حق گرايي و عدالت مداري را در مهدويت اسلامي خلاصه کرده‌است.
تجلّي اهداف بلند اسلام در امامت، و تجلّي امامت گسترده و فراگير در مهدويت، و تجلّي مهدويت در فردي از تبار خاتم پيامبران؛ يعني حضرت محمدبن الحسن العسکري (عليه السلام) به اين معناست که تمام اهداف انبياي پيشين را در مقطع زماني خاص جاري و ساري کرده و برگ زرّين اين پيروزي موعود را در دست قدرت، حکمت و رحمت خود گرفته، بشريت را به سر منزل مقصود مي‌رساند.
روش شناسي فرهنگ آفريني قرآن کريم
قرآن کريم براي آفريدن فرهنگي نوين، و زدودن فرهنگ جاهلي آميخته با واپس گرايي شرک و بت پرستي، لازم بود که جهشي نو و حرکتي پيوسته در جهت بازيافت توحيد ناب ـ و فراموش شده يا آلوده به مفاهيم مسخ شده و اساطير برخاسته از ذهنيت‌هاي حصار يافته با زنجيرهاي شرک و بت پرستي ـ را آغاز نمايد؛ به همين جهت، براي رسيدن به اين هدف بزرگ، روشي ويژه به کار گرفت.ترتيب نزول آيات و سوره‌هاي قرآن کريم در دوران 13 ساله مکه و ده ساله مدينه مي‌تواند نشانگر اين روش باشد. هر چند که اصول اين روش در چند کلمه خلاصه مي‌شود، اما پياده کردن و اجراي صحيح آن به زماني طولاني و آياتي فراوان و پيوسته نياز داشت، و آثار موفقيت روش قرآن را در تحقق يک جهش عظيم و آن هم در زماني بسيار اندک ـ با توجه به عمق تخريب فرهنگي ناشي از تحريف مفاهيم بلند آسماني، که در تعاليم ابراهيم خليل و تعليمات ناب موساي کليم و عيسي روح الله تجلي يافته بود ـ مي‌توانيم لمس کنيم. فرهنگ سازي و فرهنگ زايي قرآن کريم را در کنار آسيب زايي فرهنگ جاهلي بايد مطالعه نماييم، تا زيبايي‌هاي فوق العاده و معجزه برتر اين کتاب الهي را به خوبي در يابيم.
روش منحصر به فرد قرآن کريم در زير و رو کردن مفاهيم و ارزش‌هاي جاهلي، و تحوّل فرهنگ جاهلي گروندگان به اسلام به فرهنگ متعالي و ناب الهي، با مطالعه دقيق آيات قرآن کريم آن هم (به ترتيب نزول) به دست مي‌آيد. نقطة آغاز تحوّل را در مطلع سوره مبارکه علق و سپس در سوره حمد و مطالع سوره‌هاي مزمل، مدثر و قلم تا آخرين سوره که مائده باشد مي‌بينيم. دستور خواندن، و فراگيري علم و معرفت، در يک محيط جاهلي و کاملاً بيگانه با علم و معرفت، توجه دادن به نام و نشان ربوبيت و پروردگاري، آفرينش و آفرينندگي و حرکت تکامل يافته هستي و انسان، بذل و بخشش و جود و کرم که براي يک عرب جاهلي بسيار معنادار و با ارزش است، و توجه دادن انسان به منبع بذل و بخشش و سرچشمه جود و کرم و سخاوت که در بخشش علم و معرفت بهترين تجلي را داشته است، و انسان را از تاريکي‌هاي ناداني به افقهاي پرفروغ دانايي رهنمون بوده، نشانگر يک جهش جديد و بسيار متفاوت با دنياي معروف علم در جهان آن روز مي‌باشد.
سير از آيات روشن و محسوس و ملموس الهي به سمت آيات نهفته و از ياد رفته، حرکتي بسيار زيبا، پر جاذبه و دقيق، با يک روان شناسي عميق بوده، که قله‌هاي معرفت را در دسترس همان انسان عصر جاهلي قرار داد. و با تکرار حکيمانه، و پيوستگي و آراستگي قالب‌هاي لفظي و مفاهيم بلند، و مراعات ظرفيت‌ها و انگيزه‌ها و ايده آل‌ها به صورتي عالمانه و انسان شناسانه يک تجربه بسيار بزرگ را عينيت بخشيد، و يک جهش عظيم نرم افزاري را پديد آورد که دانشمندان هنوز در حال مطالعه عميق آن هستند و بايد باشند.آنچه مسلم و غيرقابل ترديد است، برکات و آثار مثبت اين روش الهي در قرآن کريم است که تمدن عظيم اسلامي مديون و مرهون آن مي‌باشد.
نتیجه:
تمام محورهاي عنوان شده در آيات قرآن به ترتيب نزول هر چند به تنهايي امکان مطالعه را داراست، ولي به صورت پيوسته با ساير مفاهيم و منظومه وار و در يک جا و يک واحد همه جانبه و آن هم فراگير براي تمام زمينه‌هاي وجودي انسان و جهان، به گونه‌اي دقيق تر قابل مطالعه خواهد بود. آيات ويژه مهدويت را به صورت جداگانه از ساير محورها و زمينه‌هاي مرتبط به آن مي‌توانيم ببينيم، ولي مطالعه آن به صورت يک بخش از يک کلّ به هم پيوسته، مطالعه اي دقيق و عملي بوده و آن را بهتر مي‌توانيم دريابيم. زيرسازه‌اي يک مفهوم و لوازم آن، و مفاهيم مرتبط به آن، در فهم بهتر آن مفهوم ـ در يک بررسي علمي ـ امري اجتناب ناپذير مي‌باشد.[1]
پی‌نوشت:
[1]. انتشار یافته در سایت؛ http://www.quranstudies.ir/content.
