جلوه هایی از جامعه مهدوی در مراسم زیارت اربعین

در روایات متعدد برای دوران ظهور و حکومت جهانی امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) ویژگی های منحصر به فرد و خاصی بیان شده است که وعده الهی و زندگی آرمانی و الهی بشر در آن تحقق خواهد یافت. در مراسم زیارت اربعین سیدالشهداء (علیه السلام )که در این سال ها با شکوهی وصف ناپذیر در حال برگزاری است، برخی از ویژگی های آن جامعه آرمانی جلوه گر است؛ ویژگی هایی همانند عدم دلبستگی به مسائل مادی، تقویت روح استغنا و بی نیازی در انسان ها، یاری رساندن به یکدیگر بدون چشم داشت، گسترش مهربانی و همدلی و از بین رفتن دشمنی و کدورت، و اهتمام و توجه به نماز و ادای تکالیف.

مقدمه

عصر ظهور امام مهدی پس از قیام جهانی اش، از درخشان ترین و زیباترین دوران ها از آغاز آفرینش برای جهان و انسان است. می توان عصر ظهور و جامعه مهدوی را «عصر حاکمیت نور و دانش و عدالت» به مفهوم واقعی آن نام گذارد. از انبوه روایات رسیده، این واقعیت فهمیده می شود که در پرتو قیام و حکومت عادلانه امام، دگرگونی عظیم و تغییر ژرف و گسترده ای در سراسر گیتی رخ می دهد و چهره و محتوای زندگی در همه میدان ها و جلوه ها به صورت شکوهمندی تغییر می یابد.

بیستم صفر سال 61 قمری، مصادف با چهلمین روز شهادت حضرت ابا عبدالله الحسین (علیه السلام )اربعین حسینی است. مسئله اربعین امام حسین (علیه السلام) یکی از شعائر مختص به شیعه است که در هیچ مکتب و ملتی نظیر ندارد. نقش امام حسین (علیه السلام)در زنده نگه داشتن دین اسلام، کاملاً ویژه و منحصر به فرد است. لذا برگزاری مراسم اربعین برای تکریم ویژه از ایشان، به منظور پاسداشت فداکاری ها و اقدامات بی نظیر آن حضرت در حفظ اسلام راستین و معنویت در جامعه است.

یادآوری اربعین و شهادت امام حسین (علیه السلام)، خونی تازه در رگ های شیعیان به جریان می اندازد و همگان را به قیام در راه خدا و عدالت خواهی و فرهنگ شهادت در این راه دعوت می کند. ازاین رو مسئله اربعین و اقامه عزا برای امام حسین علیه السلام در این روز، موجب احیای خاطره غم بار عاشورا و تداوم شور عاشورایی در همه اعصار است. این مراسم و اجتماع که در این سال ها با عظمتی وصف ناشدنی در حال برگزاری است، ویژگی های ممتاز و قابل توجهی دارد که در دیگر مناسبت ها کمتر به چشم می خورد؛ ویژگی هایی که می توانند جلوه ای از خصوصیات جامعه در عصر ظهور حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و زندگی در آن دوران باشد. باید تلاش کنیم که این جلوه های زیبا از زندگی دینی و معنوی گسترش یابد و از آفات و آسیب ها در امان بماند تا بستر و زمینه ای شود برای آماده سازی جهان و شکل گیری حکومت و جامعه مهدوی.

جامعه مهدوی و مراسم زیارت اربعین هر کدام ویژگی های متعدد و خاصی دارند؛ اما با تتبع صورت گرفته کتاب یا مقاله مستقلی که به صورت مقایسه ای به بیان این ویژگی ها پرداخته باشد، یافت نشد. لذا در اینجا فقط به نمونه هایی از ویژگی های مذکور در روایات از جامعه مهدوی و تجلی آنها در مراسم پرشور زیارت اربعین اشاره می شود.

عدم دلبستگی انسان به مسائل مادی

یکی از ویژگی های روزگار حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) این است که حرص و طمع از میان می رود و روح بی نیازی در انسان ها پدیدار می شود. رسول خدا(ص) می فرماید:إذا خرج المهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) ألقی الله الغنی فی قلوب العباد حتی یقول المهدی: من یرید المال؟ و لا یأتیه أحد» (ابن طاووس، 1416ق، ص 150).

زمانی که حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) قیام کند، خداوند، غنا و بی نیازی را در دل بندگانش می نهد؛ به گونه ای که حضرت مهدی اعلام می کند: «هرکس به مال و ثروت نیاز دارد، بیاید». ولی کسی برای آن پیشقدم نمی شود.

آن حضرت در روایتی دیگر می فرماید:أبشّرکم بالمهدی، یبعث فی أمّتی. . . و یملأ الله قلوب أمّة محمّد غنی، فلا یحتاج أحد إلی أحد، فینادی مناد: من له فی المال حاجة؟ قال: فیقوم رجل، فیقول: أنا، . . . (اربلی، 1381ق، ج2، ص483؛ مجلسی، 1403ق، ج51، ص92).

شما را به مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بشارت می دهم که به سوی مردم برانگیخته می گردد. . . خداوند دل های امت محمد (صل الله علیه واله) را سرشار از بی نیازی می کند؛ به گونه ای که منادی ندا می دهد: «چه کسی به نیاز مالی دارد؟ [بیاید تا نیازش رفع شود]». ولی جز یک نفر کسی نمی آید. . . .

در این روایات موضوع غنای در قلب مطرح شده است؛ یعنی روح استغنا در مردم به وجود می آید و قلب های آنان پر از حس بی نیازی می شود. البته در آن دوران مردم از نظر مالی نیز غنی و بی نیاز خواهند بود، اما داشتن روحیه استغنا لازمه غنی بودن نیست؛ بلکه ممکن است انسان فقیر باشد، ولی در عین حال روحی بی نیاز داشته باشد.

این حالت ستودنی و داشتن روحیه استغنا در مراسم اربعین، به ویژه در میان مردم عراق که میزبان زائران هستند، به وفور مشاهده می شود. بسیاری از خانواده هایی که با کمترین امکانات زندگی می کنند و شاید در دیگر ایام سال برای مایحتاج اولیه زندگی خود هم نیازمند باشند، در این ایام با مناعت طبع و بزرگواری، تمام امکانات و سرمایه مادی زندگی خود را با افتخار و بدون هیچ چشم داشتی در اختیار زائران قرار می دهند و بدون هیچ دغدغه ای برای آینده، با توکل به خداوند، با تمام وجود از میهمانان سیدالشهدا علیه السلام پذیرایی می کنند.

در واقع اربعین تمرین ورزیده شدن و آمادگی دل کندن از کسب و کار و زندگی برای رسیدن به اهدافی عالی و الهی است؛ به عبارت دیگر اربعین، احیاگر فرهنگ ناب دینی در ایثار، نوع دوستی، سخاوت و احسان است. در دنیای مدرنی که همه چیز بر اساس سود و زیان مادی سنجیده می شود و هیچ کاری بدون دریافت مزد مادی آن انجام نمی شود، ناگهان زیارت اربعین حسینی، انقلابی در طرز تفکر بشر ایجاد می کند و حساب های ماده پرستان را به هم می ریزد. هر کس هر آنچه دارد در طبق اخلاص می گذارد و با خواهش و تمنا و سوز و اشتیاق، دیگران را به استفاده از آنها دعوت می کند و در این ایثار و احسان، خود را نمی بیند. بلکه هرچه هست حسین است و عشق حسین (علیه السلام).

این فرهنگ، همان است که در عصر ظهور حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) حاکم خواهد شد و مردم بدون هیچ چشم داشتی، همه دارایی های خود را با نیازمندان و محتاجان شریک خواهند شد و حکومت جهانی مهدوی نیز همه امکانات را برای رفع نیازهای مادی و معنوی بشر بسیج خواهد کرد.

گسترش صلح و مهربانی

از ویژگی های جامعه مهدوی، پاک شدن کینه ها از دل مردمان و گسترش صلح جهانی است؛ یعنی مدینه فاضله ای که قرن ها انسان منتظر آن بوده است، در این عصر تحقق می پذیرد. پس از قیام امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و برقراری حکومت، رفاقت و دوستی و صمیمیت تا حدی در جامعه فراگیر می شود که مردم در برآوردن نیازهای همدیگر از اموال خود چشم پوشی می کنند. این آرمان همه ائمه: بوده است. پیامبر اکرم (ص) پس از ورود به مدینه، اولین اقدامی که در راه بسط و استقرار حکومتش انجام داد، ایجاد پیمان اخوت میان مردم مدینه و پیمان مسالمت آمیز با پیروان دیگر ادیان بود. امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز با تأسی از سیره جدش، این رابطه را در تمام جهان برقرار خواهد کرد. امام علی (علیه السلام) می فرماید:إذا قام قائمنا. . . لذهبت الشحناء من قلوب العباد (شیخ صدوق، 1362ش، ج2، ص262؛ مجلسی، 1404ق، ج5، ص270).

هنگامی که قائم ما قیام کند. . . ، کینه های بندگان نسبت به یکدیگر از دل هایشان زدوده می شود.

راهپیمایی عظیم اربعین، نمایشی از زمان ظهور مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است؛ چراکه بر اساس روایت های متعدد موجود، در زمان ظهور، همه ابنای بشر با هم مهربان و همدل می شوند و به یکدیگر یاری می رسانند و دشمنی و کدورتی باقی نخواهد ماند. همین همدلی و صمیمیت بین زائران اربعین و در میزبانی مردم عراق به خوبی دیده می شود. در مراسم اربعین زائران از کشورهای مختلف با آداب و رسوم و فرهنگ های متفاوت به حرمت خون سیدالشهدا (علیه السلام) با عزت و افتخار در خانه های مردم شهرهای مختلف عراق به گرمی پذیرایی می شوند و صرف نظر از تفاوت زبانی، چنان همدلانه به هم محبت می کنند که گویی قرن هاست عشق خانوادگی میان آنان برقرار است. در این مراسم باشکوه، دل های همه زوار امام حسین (علیه السلام) به نوعی به هم گره خورده و هر کس به فکر خدمت به دیگری است و مهربانی و عطوفت بین راهپیمایان به اوج خود می رسد.

مردمی که در مقطعی از تاریخ در جنگ روبه روی هم قرار گرفته بودند، وقتی پای سیدالشهدا (علیه السلام) و امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) به میان می آید، همه چیز را فراموش می کنند، دل های آنان به یکدیگر گره می خورد و هر کس به فکر خدمت به دیگری است و مهربانی و عطوفت بین راهپیمایان به اوج خود می رسد. گشاده دستی، برادری، ایثار و تحمل دشواری در میان زوار و میزبانان آنها تصاویر جذابی را در این مراسم بر جای می گذارد؛ جلوه هایی از عطوفت و مهربانی که نمونه آن را میان مردمان یک شهر یا روستا و حتی یک قبیله نمی توان دید.

اهتمام و توجه به نماز

در عصر ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) استقبال مردم از نماز جماعت چنان چشمگیر خواهد شد که مساجد کنونی و حتی مساجدی که در آینده ساخته می شود، برطرف کننده نیاز آنها نخواهد بود؛ به گونه ای که در بعضی موارد به علت هجوم مردم برای ادای نماز جماعت، در یک مسجد دوازده بار نماز خوانده می شود (ر. ک: مجلسی، 1404ق، ب، ج52، ص375).همچنین در بعضی از روایات اسلامی، آیه 42 سوره حج به حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و یارانش، یا آل محمد (صل الله علیه واله) به طور عموم تفسیر شده است؛ چنان که از حدیثی از امام باقر علیه السلام می خوانیم: «این آیه تا آخر از آن آل محمد و مهدی و یاران اوست» (فیض کاشانی، 1415ق، ج3، ص382).یکی دیگر از جلوه های زیبای جامعه مهدوی در مراسم زیارت اربعین، همین اهتمام مؤمنین و زائران سیدالشهدا (علیه السلام )به مسئله نماز است؛ به گونه ای که در ایام راهپیمایی و زیارت اربعین در طول مسیر و در حرم ائمه: ، نمازهای جماعت به صورت باشکوهی برپا می گردد و مردم به برپایی نماز و ارتباط با معبود خود توجه و اهتمامی ویژه دارند.

اینها تنها نمونه هایی کوچک از شاخصه ها و ویژگی های آرمانی و الهی زندگی انسان در دوران حکومت امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است که در مراسم زیارت اربعین سیدالشهدا علیه السلام جلوه گر شده است که همه شیعیان ضمن تلاش برای حفظ این دست آوردهای عظیم، باید بکوشند که از آسیب های احتمالی آن پیشگیری کنند و از همه ظرفیت های اربعین برای معرفی شیعه و جامعه آرمانی مهدوی بهره ببرند و اشتیاق به ظهور حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و تشکیل حکومت عدل جهانی آن حضرت را در دل ها افزایش دهند.

فهرست منابع

٭ قرآن کریم.

[1].ابن طاووس، علی بن موسی (1416ق). التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن، اصفهان، مؤسسه صاحب الأمر.

[2].اربلی، علی بن عیسی (1381ق). کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تصحیح سیدهاشم رسولی محلاتی، تبریز، بنی هاشمی.

[3].شیخ صدوق، محمد بن علی (1362ش). الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، انتشارات جامعه مدرسین.

[4].فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1415ق). تفسیر الصافی، تصحیح حسین اعلمی، تهران، مکتبة الصدر.

[5].مجلسی، محمدباقر (1403ق، ب)، بحار الانوار، تصحیح: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.

[5].--------------- (1404ق، الف). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تصحیح: سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، دار الکتب الإسلامیة.

نویسنده : برگرفته ازمجله فرهنگ زیارت ، شماره شماره 35،حسن ترکاشوند