معرفی و بررسی اجمالی کتابی در معرفی تشیع از منظر فرهنگ و جامعه که بخش هایی از آن به آموزه مهدویت؛ جایگاه و تاثیر آن در این مکتب اختصاص داده است. این کتاب توسط دکتر دیوید پینالت در سال 1992 نگارش یافته است.
The Shiites: Ritual and Popular Piety in a Muslim Community
(تشیع؛ تقوای دینی و مردمی در جامعه مسلمانان)
نویسنده: دیوید پینالت
انتشار در سال 1992 توسط انتشارات سنت مارتین، نیویورک-آمریکا در 230 صفحه
پروفسور دیوید پینالت متولد سال 1953 استاد دانشگاه سانتا کلارا آمریکا، فارغ التحصیل رشته مطالعات عربی اسلامی از بخش مطالعات استشراقی دانشگاه پنسیلوانیا می باشد. وی به دلیل علایق شخصی، بخشی از عمر خود را کشورهای هند، پاکستان، مصر و اندونزی گذرانده و بسیاری از مشاهدات و تجربیات خود را در موضوعاتی نظیر باورها، آداب و سنن جوامع، روابط پیروان ادیان مسیحی و مسلمان با یکدیگر به رشته تحریر داورده است. از جمله علاقه مندی های دیگر وی روابط و نگاه ادیان مختلف به حیوانات است.
کتاب تشیع وی حاصل تحقیقات وی در دوران حضورش در حیدرآباد هند است که بطور خاص در حوزه مسائل شیعی نوشته شده است. این کتاب متشکل از سه بخش کلی در 18 فصل است. بخش اول به پیش درآمدی بر سنت شیعی در اسلام اختصاص دارد. در این بخش به معرفی کلی شیعه، تفاوت های آن با مکتب اهل سنت، یعنی پیروان خلفای سه گانه و یکی از ویژگی های مکتب تشیع که از منظر وی اهمیت ویژه ای دارد می پردازد. این ویژگی عبارت است از باطنی گرایی و تاویل. به همین مناسبت به بررسی جنبه های این عنصر شاخص شیعه پرداخته و رد پای آن را تا ادبیات فارسی نیز پی می گیرد و این ویژگی را در آثار حافظ و عطار معرفی می نماید. در بخش دوم به سراغ جامعه شیعی رفته و به دو مساله زیارتگاه های شیعی در شهرهای قدیمی و جامعه شناسی شیعیان حیدرآباد هند می پردازد. در این بین مساله محرم و عزاداری شیعیان و ارتباطات آن ها با پیروان سایر ادیان را نیز مورد مطالعه قرار داده است. در بخش آخر نیز در جمع بندی مباحث خود به طرح مباحثی کلی با عنوان جامعه جهانی شیعی می پردازد و گریزی نیز به انقلاب اسلامی ایران و نقش واقعه کربلا در شکل گیری نهضت امام خمینی ره می زند. مساله ای که آن را اتفاقی نوین در تاریخ تشیع اثنی عشری بر می شمارد؛ چرا در چندین جای کتاب به مماشات علمای شیعه در طول تاریخ با حکومت های زمان پرداخته است.
یکی از عناصر کلیدی این کتاب توجه ویژه نویسنده به آموزه مهدویت و نقش آن در دوام این مکتب در طول تاریخ و وقایع مختلف پیش آمده برای پیروان این مکتب است. او این آموزه را در ذیل باطنی گرایی قرار داده و از این منظر به برخی ابعاد آن اشاره می کند. برای نمونه به نقش علما و مراجع در دوران غیبت، در حفظ ارتباط باطنی با امام و آموزه های او می پردازد و آنان را حافظ تعادل بین ظاهر و باطن در شیعیان بر می شمرد. از دیگر دیدگاه های جالب توجه این نویسنده، توجه به ارتباط وثیق واقعه کربلا و ظهور مهدی موعود ارواحنا فداه می باشد. مفهوم انتظار را در پس زمینه ظلم های بیشماری که در طی قرن ها به پیروان این مکتب روا شده قلمداد می کند و آن را انتظاری برای کشیدن خط پایان بر تمام ظلم های جهان معرفی می کند.
در مجموع آن چه از این اثر بر می آید، بیش از هر چیز، یک اثر جامعه شناسانه و فرهنگ پژوهانه می باشد که بررسی برخی شاخصه های فکری، فرهنگی و قومیتی این مکتب پرداخته است. اگرچه به سبب ماهیت نوشتار با اثری کم ارجاع و غیر مستند روبرو هستیم، اما تا حد زیادی میتوان آن را منطبق با واقعیت های موجود دانست؛ اگر چه انتقاداتی نیز به برخی اظهارات وی وجود دارد.
تحقیق و بررسی: محمد کزازی
