مقدمه:
انسان موجودی است اجتماعي و ناگزیر به این امر می باشد و برای سامان دادن به وضع جامعه خود نیازمند قانونی جامع و کامل است و قانونی را که سعادت جامعه بشری را تامین کند خرد درک نمی کند (طباطبایی، ص 140 ) چون از یک طرف ابعاد وجودی انسان را نمی شناسد تا مناسب با خواسته های او وضع قانون کند و از طرفی هواها و هوسهای قانون گذاران و مجریان آن سد راه اجرایی شدن قوانین می گردد .
دين مبين اسلام به عنوان كاملترين و خاتم ادیان عهده دار این نیاز فطری انسان می باشد و مدعی به حق ، ترسیم بهترین راه زندگی است و معتقد است جز آفریدگار مهربان هیچ کس نمی تواند در یافتن بهترین راه زندگی به انسان کمک کند (ری شهری ، سال 80 ، ص 10 ) وتنها را ه رسیدن به فلاح و رستگاری تربیت شدن به آداب الهی است امير المومنين علي(عليه لسلام )مي فرمايند : وَ مَنْ تَأَدَّبَ بِأَدَبِ اللَّهِ أَدَّاهُ إِلَى الْفَلَاحِ الدَّائِم كسي كه به آداب الهي تربيت شود ، آن تربيت ،اورا به رستگاري جاودان مي رساند (حر عاملي، 1409 هجرى،ج 6 ، ص 197) و كسي كه از اين مهم روي بگرداند چيزي جز غصه و خسران نصيبش نگردد پيامبر اسلام(صل الله عليه و آله ) مي فرمايند : مَنْ لَمْ يَتَأَدَّبْ بِأَدَبِ اللَّهِ تَقَطَّعَتْ نَفَسُهُ عَلَى الدُّنْيَا حَسَرَات كسي كه به آداب الهي تربيت نشود و پرورش نيابد ، با غصه و حسرت جان مي دهد و از اين عالم مي رود ( نوري طبرسي، 1408 هجرى، ج15، ص225)
یک مسلمان معتقد است که خداوند به عنوان خالق بشر به تمام ابعاد وجودی او آگاهی دارد و مناسب با مصالح و تحمل او به وسیله وحی به رسول گرامی(صل الله عليه و آله ) خود برای نوع بشر بهترین راه تربیتی را ترسیم نموده است و بعد از رحلت پيامبر اسلام(صل الله عليه و آله ) شيعه، اسلام واقعي را در پيروي از ائمه اطهار (عليهم السلام )دانسته و در كنار منابع اسلامي خود سيره معصومين (عليهم السلام) را اعتبار بخشيد و معتقد گشت كه بهترين راه زندگي سعادتمندانه در دنيا و آخرت را اسلام ترسيم كرده كه بايد از مجموع آيات و روايات نبوي و ائمه اطهار (عليهم السلام )استخراج نمود. امامت خورشید زندگی بخشی است که اعتقاد شیعه با آن گره خورده و باعث شده است تا این گروه ،راه خویش را در تاریخ اسلام از کج راهه ها و پیرایه ها جدا کند . (سلیمیان ، بهار 88 ، مقدمه کلباسی ) و معتقد است هدف از آفرینش بندگی خداوند متعال است و اساس و پایه بندگی ، شناخت او است عالی ترین تبلور این معرفت ، شناخت پیامبر و اوصیای او است .(سلیمیان ، زمستان 88 ، جلد 1، ص 117) و شاهد این مدعی این است که مام حسین(عليه السلام ) در جواب سائلی که از معنای معرفت خداوند می پرسد می فرمایند : قَالَ مَعْرِفَةُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ الَّذِي يَجِبُ عَلَيْهِمْ طَاعَتُهُ همان معرفت و شناخت اهل هر زمانى است امام زمان خود را. (شيخ صدوق، 1395 ق ، ج1 ص9) در میان امامان شیعه ، امام دوازدهم از ویژگی ها و امتیازهای خاصی برخوردار است و به دلیل دارا بودن ویژگیهای منحصر به فرد ، یکی از توانمند ترین عوامل رشد جامعه دینی ما است (سلیمیان ، بهار 88 ، مقدمه کلباسی )و اندیشه مهدویت پاسخ گوی کامل و جامع به خواسته و نیازهای دیرین انسانها و وضعیت نا بسامان بشری است ( احمدی – فرزاد فرد ، ص 15) چون آيينه بسيار مناسبى است براى شناخت آرمانهاى اسلامى.(مطهرى، ج24، ص: 434)
اما خانواده به عنوان کوچکترین نهاد اجتماعی از جایگاه ویژه و مهمی برخوردار است و در متون دینی به عنوان محبوب خالق هستی یاد شده است قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا بُنِيَ بِنَاءٌ فِي الْإِسْلَامِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنَ التَّزْوِيجِ (شيخ صدوق ، ج3، ص: 384) اسلام عزيز دستوراتش تماما در راستاي نيل به تكامل فردي و اجتماعي است كه دستورات فردي و عبادي را در كنار دستورات اجتماعي و جمعي بر پيروان خود فرض نموده است و براي تشكيل و استحكام اين نهاد مقدس ، بخش قابل توجه اي از دستورات خود را به اين موضوع اختصاص داده است چون خانواده به عنوان عنصری مهم در ساختار شخصیت انسانی ، نقش ایفا می کند (شریف آبادی ، پاییز 82 ، ص 18 ) یکی از مواردی که می تواند به سرعت پایه های زندگی را متزلزل نماید و چون ویروسی محیط گرم خانه را به محیطی سرد و بی روح تبدیل نماید وجود مشکلات واختلافات می باشد و زن و مرد به عنوان رکن اصلی خانواده به جایی که بر مشکلات فائق آییند و اختلافات را حل نمایند از آنها کوه ساخته و روح و روان خود را که باید در مسیر تکامل سیر دهند به مسیر سقوط و گمراهی می کشند.وجود مشکلات اجتماعی و آشفتگی های حاد خانوادگی و وضعیت آشفته بخش قابل ملاحظه ای از زندگی های مردم از طرفی و اثرات و عواقب شوم آن در جامعه و تربیت نسل فردا از طرف دیگر توجه به این موضوع را دو چندان می کند که برنامه ای کامل و کاربردی برای الگوگیری و اصلاح این مشکلات مدون گردد.اگر اسلام عزیز مدعی ترسیم بهترین راه زندگی می باشد و اندیشه مهدویت پاسخ گوی کامل و جامع به وضعیت نابسامان بشری است می تواند این تدوین برنامه را رهنمود گردد و وضع نابسامان زندگی برخی از مردم که از وجود اختلافات و مشاجرات رنج می برند را به نحو احسن اصلاح و راه برون رفت از مشکلات را برای آنها ترسیم نماید.
هرچند در زمینه الگوگیری از آموزه های دینی و معرفتی دین مبین اسلام در مورد زندگی و مشکلات آن منابع خوبی به رشتته تحریر در آمده اما در این نوشتار برآنیم که از طرفی غنای آموزه های مهدوی را در بعد اجتماعی آن به اثبات رسانده واز طرفی آموزه های مهدوی را به صورت کاربردی آنهم در زندگی بیان کنیم ، پس تنها به بخشی از معارف دینی که آموزه های مهدوی است تمسک کرده و درسهایی که برای پیشگیری و درمان مشاجرات و اختلافات از آن استفاده می شود را برای یک زوج شیعی بیان می کنیم به امید آنکه مفید اثر باشد .
از محوریت عدالت در آموزه های مهدوی تا نقش آن در زندگی ایده آل
عدالت گمشده انسان در همه اعصار و زمانها بوده و برای به دست آوردن آن بهای سنگینی پرداخت نموده ولی همچنان محروم از آن می باشد. میل به عدالت طلبی یک احساس دائمی و ذاتی در تمام عصرها و نسل ها است (شریعتی ، محمد باقر ، پاییز 88، ص 32 )چون مادر همه اصلهاست. (مطهرى، مرتضي ، مجموعهآثار ج23، ص: 516 ) بدیهی است که این خواست فطری بشر بی حکمت نمی باشد چون عدالت در هر کجا قدم گذاشت همراه خود رفاه و امنیت و آسایش می آورد و اگر از جامعه ای رخت بر بست ظلم و ستم و ناامنی جایگزین عدالت خواهد شد و انسان از زندگی ایده آل و مدینه فاضله محروم می گردد مقام قداست عدالت تا آنجا بالا رفته كه پيامبران الهى به خاطر آن مبعوث شدهاند. (مطهرى، مرتضي ،مجموعهآثار، ج16،ص: 430 ) لَقَدْ ارْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ انْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقومَ النّاسُ بِالْقِسْطِ به يقين ما فرستادگان خود را با دلايلى روشن (از منطق و معجزه) فرستاديم و با آنها كتاب (آسمانى) و وسيله سنجش (معانى و شناسايى حق از باطل و وزن اشياء خارجى) فرو فرستاديم تا مردم (در زندگى دنيا) به قسط و عدل برخيزند (حدید آیه 25)
بنابر آيات و روايات گسترش عدالت در گستره عالم فقط در دوران حكومت امام مهدي( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) محقق خواهد شد و فراگیری عدالت را امام صادق ( علیه السلام ) اینچنین توصیف می فرمایند : إِنَّ قَائِمَنَا... وَ اللَّهِ لَيَدْخُلَنَّ عَلَيْهِمْ عَدْلُهُ جَوْفَ بُيُوتِهِمْ كَمَا يَدْخُلُ الْحَرُّ وَ الْقَرُّ هان به خدا سوگند! (مهدى) عدالت خويش را تا درون خانههاى مردم وارد مىكند، به همان گونه كه هواى گرم و هواى سرد به درون وارد مىشوند. ( الغيبةللنعماني، 1397 هجرى ، ص : 297) و کمتر حدیثی درباره حضرت آمده که عدالتش در آن یادآوری نشده باشد از رسول خدا (صل الله عليه و آله) نقل شده كه فرمودند: مهدي أول العدل ( صدوق ، 1395 ق ، ج : 1 ص : 268) وَ يَسَعُهُمْ عَدْلُهُ ( مجلسی، 1404 ق، ج : 51 ص: 74 ) وأَعْدَلُهُم ِالسَّوِيّ» (مجلسي ، 1404 ق ، ج51، ص: 79) واز بارزترین صفات حضرت الْعَدْلِ الْمُنْتَظَر (شیخ طوسی ، 1365 ش، ج : 3 ص : 110) می باشد
هرچند محقق شدن چنین عدالتی در سطح عمومی قبل از حکومت آن مصلح جهانی امری محال به نظرمی رسد اما با الهام گرفتن از این آموزه مهدوی می توانیم در خانه که کوچکترین نهاد اجتماعی است برای بقاء و استحکام آن کوششی داشته باشیم چون محوریت عدالت در آموزه های مهدوی حاکی از اهمیت و زیر بنا بودن آن دارد که اگر محور زندگی و زیر بنای فکری یک زوج شیعی قرار گیرد بی شک جامعه آرمانی و زیبای عصر ظهور را در وسعتی کوچکتر که خانه و زندگی آنها خواهد بود نمایان می شود خانه و خانواده هم می توانند به کشوری کوچک که درگیر جنگهای داخلی است تبدیل شده و عرصه ظلم و حق کشی گردد و هم می تواند مدینه فاضله ای شود که عدالت در سرتاسر آن حاکم است انتخاب هریک از این دو تصویر ، برعهده اعضای خانوادهه است ، اما پیشه کردن عدالت در ارتباطات ، برخوردها و مسائل زندگی از عوامل پایداری یک خانواده محسوب می شود (نیلی پور ،مهدی، بهار 89 ، ص 99 )
از آنجا که عدالت یعنی رعایت حقوق افراد دیگر ( مطهری ، مجموعه آثار ،ج 23 ، ص 517) باید توجه داشت که بخش عمده اي از مشكلات بين زوجين به خاطر عدم رعايت حقوق طرفين است و توجه هم ندارند چون احتمال تجاوز به حقوق مادی و معنوی همسر بیش از هر کس دیگر است (سادات ،محمد علی ، 1384ش ،ص45) و زوجها بعد از گذشت زمانی نسبت به حقوق طرف مقابل خود بی اهمیت گشته و انتظار دارند که همسرشان به وظایف خود عمل کند و گلایه دارند ، غافل از اینکه باید همسران از خود شروع کنند و حتی اگر همسرشان هم در انجام حقوق او سستی نمود باز هم او باید به خاطر وظیفه ای که بر عهده دارد به حقوق او عمل کند .
پس لازم است یک زوج شیعی عدالت (رعایت حقوق یکدیگر ) را در درون خانه خود اجرایی نموده تا خانه و کاشانه آنها چون دوران ظهور حضرت مملو از زیبایی و شادی گردد و بدانند که برای زن و مردی که با یکدیگر پیمان زناشویی می بندند و وارد زندگی مشترک می شوند ، پرداختن به وظایف همسری و جلب رضایت خاطر و بالاخره رونق بخشیدن به کانون خانواده از مهمترین امور است (سادات ،محمد علی ، 1384ش ،ص43) لازم به ذکر است برای سامان یافتن مسئله حقوق و وظایف در خانواده سه مرحله وجود دارد
اول : شناخت این حقوق و وظایف
دوم : عمل به آن وظیفه و تکلیف
سوم : مراعات دو جانبه این حقوق ( محدثی ، جواد ، 82 ش ، ص 48)
برای شناخت حقوق و وظایف ، عقل و دین بهترین چراغ دین هستند برای نمونه امیرالمومنان علی ( علیه السلام ) شوهرداری را وظیفه زن دانسته (جهاد زن اينست كه خوب شوهر دارى كند ) ( خصال صدوق، ترجمه كمرهاى،1377 ش، ج2، ص: 375 ) و امام سجاد ( علیه السلام ) وظیفه مرد را ، رحمت و بخشش می دانند ( فَإِنَّ لَهَا عَلَيْكَ أَنْ تَرْحَمَهَا ) (شيخ حر عاملى ، 1409 ه ،ج : 15 ص : 173)پس عمل به وظایف و حقوق طرف مقابل ، مهمترین رکن اجرایی شدن عدالت است و نباید لحظه ای از آن غافل گشت و حتی اگر همسرش روزی در انجام وظایف خود سستی نمود او باید وظایف خود را انجام دهد .
انتظار وظیفه منتظر و محرک زندگی او
از جمله آموزه های مهدوی انتظار فرج است ، انتظاری که از وظایف پیروان حقیقی آن حضرت بوده و در لسان مبارک پیامبر گرامی ( صل الله علیه و آله ) از برترین اعمال شمرده شده است. اَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ افضل اعمال امّت من انتظار فرج از ناحيه خداى تعالى است. ( شيخ صدوق ، 1395 ق ، ترجمه پهلوان، ج2، ص: 547) وبر این وظیفه ، فضیلتی چون مقام والای شهادت را وعده نموده اند از امام صادق از پدرانش از امير المؤمنين(عليهم السّلام ) روايت شده است كه فرمودند:الْمُنْتَظِرُ لِأَمْرِنَا كَالْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ منتظر امر ما مانند كسى است كه در راه خدا به خون خود درغلطد ( شيخ صدوق ، 1395 ق ، ترجمه پهلوان، ج2، ص: 548 ) هرچند در بعد دینی و اخروی بر این آموزه مهدوی ثوابهای زیادی وعده داده شده ایم اما نباید از فواید و آثار دنیوی انتظار غافل شد یکی از پیامد های مهم انتظار فرج و چشم به راه مصلح جهانی بودن عدم یاس و ناامیدی است ( جعفری ، پاییز 81 ، فصل نامه انتظار ، ش 5 ، ص 268) امید ، محرک انسان برای رویارویی با آینده است و انسان برای تداوم زندگی و تحمل دشواریهای آن نیازمند انگیزه ای نیرومند است که در پدیده ای امید به آینده تجلی می یابد ویکتور فرانک می گوید : شخصیتهای سالم ... به آینده می نگرند و به هدفها و وظایف آتی توجه می کنند ( شرفی ، cdسفیر نور ) امید انسان را در نیل به نجات، رهایی، نیرومندی و توانگری قادر خواهد بود ( آصفی ، ص 23 ) و نا امیدی از وضع موجود و یاس از آینده بی شک مسبب اختلالات روحی و روانی در ضمیر انسان می شود و موجبات یک زندگی خسته کننده و ملال آور را برای او فراهم می کند و اگر انسان با نور امید ، خود را از پرتگاه نا امیدی نجات ندهد کم کم پایه های عقیده و زندگی او سست و شکننده می شود و تحمل زندگی را نوعی حماقت دانسته و برای نجات خود راه چاره ای می جوید اهمیت این مطلب ، زمانی روشن تر می شود که بدانیم افسردگی ، به عنوان بیماری قرن ، شایعترین و دشوارترین اختلالی است که انسان معاصر با آن مواجه است ( شرفی ، cdسفیر نور)
پس انتظار،فرهنگ است و مفهومی فرهنگی که در ساختار ذهنی، اسلوب اندیشه، شیوه زندگی و چگونگی نگرش به آینده، دخالت موثر و فعالی دارد.
( آصفی ، ص 23 ) بنابراین اعتقاد به وجود مقدس حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف ) امید را در دلها زنده می کند .انسانی که معتقد به این اصل است ، نا امید نمی شود ، چون می داند یک پایان روشن حتمی وجود دارد ...سعی می کند که خودش را به آن برساند و از حرکت نمی ایستد بلکه سعی در تحقق آن دارد و از این رو در برابر مشکلات تن به شکست نمی دهد.(حائری پور ، محمد مهدی ، زمستان 88 ،ص 16 ) و با تکیه بر این مبانی دیگر افسردگی در میان پیروان مکتب انتظار جایی ندارد (شرفی ، cd سفیر نور )این آموزه مهدوی این نیاز حقیقی انسان را به امید برطرف می کند و از بروز و ظهور مسائل و مشکلاتی که بر ناامیدی مترتب است جلوگیری می کند وبدیهی است یکی از ضروریاتی که باید همسران در زندگی خود به آن توجه کنند امیدوار بودن به آینده خود و زندگی مشترک خود است.علت اصلی زحمات و کارهای سختی که همسران انجام می دهند و در کسب امکانات زندگی خود تلاش می کنند ناشی از همین امید به آینده است و اگر لحظه ای این امید قطع گردد بی شک تلاشها و کوششهای آنها به سستی و افسردگی تبدیل می گردد.
از آنجا که یک زوج شیعی این امیدوار بودن به آینده را در قالبی زیباتر و محکمتر ارائه می کنند و همواره انتظار و امید آن مصلح جهانی را در دل می پرورانند بهتر و بیشتر از کسانی که خود را از این موهبت محروم کرده اند می توانند بر مشکلات فائق آمده و راه برون رفت از آنها را بجویند چون امید در آنها با مولفه های دینی و مذهبیشان گره خورده و اجازه نا امیدی را از آنها به کلی سلب نموده و در سخترین لحظات هم نگاه آنها را متوجه آینده ای زیبا از هر نظر می کند و این امید است که اگر زیربنا و بستر زندگی آنها گردد مشکلات را خرد و ناچیز می دانند و در پی راهکاری می گردند در نتیجه شانس آنها برای برون رفت از مشکلات بیش از دیگران است امیرالمومنین علی ( علیه السلام ) می فرمایند : فَإِنَّ كُلَّ رَاجٍ طَالِبٌ هر امدواری جوینده است (کلینی ، 1365 ش ، ج : 2 ص : 343) بر خلاف کسانی که این امید واری را در چهارچوبه خانه و زندگی خود دانسته که با اندک تغییر و مصیبتی نور امید را از قلب خود بیرون کرده وسستی و نا امیدی را در زندگی خود جریان می دهند که نتیجه چنین زندگی ای از قبل معلوم است.
سیره شناسی حضرت و نقش الگو در زندگی
از آموزه های مهدوی و از وظایف مهم یک شیعه درعصر غیبت اقتدا نمودن به ان حضرت است از پيامبر (صل الله عليه و آله ) منقول است كه فرمودند: طُوبَى لِمَنْ أَدْرَكَ قَائِمَ أَهْلِ بَيْتِي وَ هُوَ يَأْتَمُّ بِهِ فِي غَيْبَتِهِ قَبْلَ قِيَامِهِ «خوشا به حال كسي كه قائم از اهل بيت مرا درك كرده و در غيبت او قبل از قيامش به او اقتدا نمايد ...». (شیخ صدوق ، 1395 ق ، ج1، ص: 286 ) یعنی اقتدا و الگوی شیعه در زمان غیبت باید آن امام همام باشد و شیعه در همه تعاملات خود باید از آن حضرت پیروی کند و بدیهی است برنامه فکری و عملی آن حضرت الهام گرفته از رسول خدا(صل الله عليه و آله ) و امیر المومنان(عليه السلام ) وائمه اطهار (عليهم السلام ) است « وَ يَعْمَلُ بِسُنَّتِي » ( محدث اربلى، 1381 ق ،ج2، ص: 472 )« إذا قام سار بسيرة رسول الله» ( مجلسی ، 1404 ق ، ج 52، ص: 347)« وَ سَارَ بِسِيرَةِ عَلِيٍّ »؛ (کلینی ، 1365 ش ، ج1، ص: 411 ) پس اقتدا به آن حضرت یعنی الگوگیری از سیره حضرات معصومین (عليهم السلام ) در همه ابعاد زندگی.
وقتی برنامه ای که برای اصلاح جامعه آنهم در وسعت جهانی آن ، الهام گرفته از سیره فکری و عملی حضرات معصومین (عليهم السلام ) باشد بی شک برای خانه هم می تواند بهترین روش برای ترسیم زندگی شیرین و مدیرت در مشکلات باشد چون بسیاری از مشکلات موجود در روابط انسانی ، ناشی از نارسایی در الگوهای ارتباطی دارد (سادات ،محمد علی ، 1384ش ،ص45)
اگر یک زوج شیعی در زندگی مشترک خود سیره آن انوار نورانی را الگوی رفتاری خود قرار دهند بی شک جامعه زیبای مهدوی را در وسعت خانه خود به نظاره خواهند نشست چون حضرات معصومین (عليهم السلام ) در زندگی خود با انواع مصائب و مشکلات مواجه بوده اند که با بهترین روشها ، مدیریت نموده و راه برون رفت از مشکلات را برای خود ترسیم نموده اند و می توانند بهترین و کارآمدترین الگو ها برای ما باشند .
نقش نظارت حضرت مهدی ( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) بر اعمال و رفتار ناپسند خانوادگی یک زوج شیعی
یک شیعه با استناد از قرآن و روایات معتقد است که اعمال و رفتار او غیر از آنکه در منظر خالق یگانه عالم است ، دیگرانی چون پیامبر و ائمه اطهار ( علیهم السلام ) هم شاهد و گواه اعمال او هستند وهمین اعتقاد را در مورد امام حی در هر زمان با باور قویتری معتقد است و این اعتقاد از آموزه های مهدویت به راحتی قابل استفاده است .
از صفات حضرت عین الله است یعنی دیده بیدار خدا در میان خلق ، دیده بان هستی ، چشم خدا در مراقبت کردار بندگان ( پاک نیا ، عبد الکریم ، ص 27) وخود آن وجود پاک در توقيع خود به شيخ مفيد مي‌فرمايد: « إِنَّا غَيْرُ مُهْمِلِينَ لِمُرَاعَاتِكُمْ وَ لَا نَاسِينَ لِذِكْرِكُمْ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَنَزَلَ بِكُمُ اللَّأْوَاءُ وَ اصْطَلَمَكُمُ الْأَعْدَاءُ ما در رسيدگي و سرپرستي شما، كوتاهي و اهمال نكرده، شما را از ياد نبرده‌ايم كه اگر جز اين بود، دشواري‌ها و مصيبت‌ها بر شما فرود مي‌آمد و دشمنان، شما را ريشه‌كن مي‌نمودند.» (مجلسی ، بحار الأنوار ، ج53، ص: 175)و باز فرموده اند: لَا يَعْزُبُ عَنَّا شَيْءٌ مِنْ أَخْبَارِكُمْ وَ مَعْرِفَتُنَا بِالزَّلَلِ الَّذِي أَصَابَكُ و هرگز چيزي از اخبار شما و مصيبت هايي كه بر شما وارد مي‌شود بر ما مخفي نخواهد بود» ( بحار الأنوار ، ج53، ص: 17)
و وجود حضرت در جزيره خضراء ، عالم هور قليا و مانند اينها توهمايي هست رد شده و افسانه هايي هستند بي دليل (جعفري ، محمد صابر ، 86 ش ، ص 61 ) چون بر خلاف این از امام صادق ( علیه السلام ) روایت داریم که فرمودند :صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ يَتَرَدَّدُ بَيْنَهُمْ وَ يَمْشِي فِي أَسْوَاقِهِمْ وَ يَطَأُ فُرُشَهُمْ وَ لَا يَعْرِفُونَ ميان آنان آمد و شد نمايد، در بازارهايشان گام بردارد و قدم بر فرشهاى ايشان گذارد و آنان او را نشناسند ( مجلسی، بحار الأنوار ، ج52، ص: 155(
و اگراین اعتقاد در زندگی یک زوج شیعی ظهور و بروز بیشتری داشته باشند به نحوی که امام حی را شاهد بر اعمال خود بدنند و معتقد باشند که این اعمال آنها به حضرت عرضه خواهد شد و موجبات ناراحتی و رنجیده خاطر گشتن آخرین ذخیره هستی را فراهم می کنند ، دیگر در مورد اختلافات و مشاجراتی که به وجود می آید تجدید نظر کرده و موجبات آن را فراهم نمی کنند. چون خود حضرت فرموده اند که : فَمَا يَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا يَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَكْرَهُهُ وَ لَا نُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ هيچ چيز ما را از ايشان محبوس نمىدارد جز اخبارى كه از ايشان بما مىرسد و ما را مكروه و ناراحت مىسازد و از ايشان انتظار نداريم ( مجلسی ، بحار الأنوار ، ج53، ص: 178)اگر یک زوج شیعی نقش رضایت ولی خدا را در همه ابعاد زندگی در نظر بگیرند و بدانند که اعمال و رفتار خانوادگی آنها در منظر و مرعای امام زمانشان ( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) است ، با احتیاط بیشتری با همسر خود برخورد می کنند. و دیگر با وجود اندک موردی آتش مشاجره و اختلاف را روشن نمی کند .
نقش مهم عشق مشترک در تداوم و زیبایی زندگی یک زوج شیعی
زندگی یک زوج شیعی بر مبنای اصول و مشترکاتی شکل می گیرد و در موارد اساسی نقاط مشترک فراوانی با هم دارند و دارای بینشها و گرایشها و سلیقه های کم و بیش یکسانی هستند از این رو ، در زندگی مشترک ، تناسب فکری و روحی زیادی با هم دارند (سادات ،محمد علی ، 1384ش ،ص24) بدیهی است که اگر این نقاط مشترک و اصول نباشد زندگی سخت و شکننده و غیر ممکن می شود این طرح موضوعات مشترک و مورد علاقه طرفین و گفتگو پیرامون آنها علاوه بر تقویت ارتباط ، موجب تبادل اطلاعات و نزدیکی افکار می شود که خود قدم موثری در گسترش تفاهم است (سادات ،محمد علی ، 1384ش ،ص93)یکی از این نقاط مشترک که نقش بسزایی هم در زندگی دارد و هم در آموزه های دینی به عنوان وظیفه مطرح گردیده ، محبت ودوست داشتن حضرات معصومین ( علیهم السلام ) است. رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله ) می فرمایند: أدبوا أولادكم على ثلاث خصال، حب نبيكم، و حب أهل بيته، و قراءة القرآن (فيروز آبادى ، سيد مرتضى ، 1392 ق ، ج2، ص: 79)
اما برای ما که در عصر غیبت هستیم و حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف ) به عنوان امام حی و زمان ما مطرح است باید محبت و علاقه خود را به حضرت در قالبهای گوناگون ابراز داریم اعمالي مثل صدقه دادن به نيابت از آن حضرت و به قصد سلامتي حضرت (موسوی اصفهانی،سید محمد تقی، 87ش، ج2 ، ص 259) تجديد بيعت با آن حضرت بعد از فرائض همه روزه و هر جمعه (موسوی اصفهانی ، سید محمد تقی، 87ش، ج2 ،ص 279) درود فرستادن بر آن حضرت (موسوی اصفهانی،سید محمد تقی،87ش، ج2 ، ص314) بياد حضرت بودن (موسوی اصفهانی ، سید محمد تقی،87ش، ج2 ، ص362) همه در این رابطه می باشد
بدیهی است که این محبت ها به فرموده امام علی ( عليه السلام) در راستای محبت الهی است مَنْ أَحَبَّكُمْ فَقَدْ أَحَبَّ اللَّه (شيخ صدوق ، 1404 ق ،ج2، ص: 613) و به مقتضاي مَنْ أَحَبَّكُمْ فَقَدْ أَحَبَّ اللَّه حب او ، حب خدا است . هرچه مهر آن بزرگوار در دل انسان بيشتر شود ، صفاي باطن و كمال معنويش فزونتر گردد. محبت امام عصر نيز هرچه بيشتر در دل انسان پيدا شود ، او را بمرحله عاليتري از اخلاق و فضيلت مي رساند (حجازي ، سيد جمال الدين ، پيام امام زمان ، صفحه 49) پس يك زوج شيعي با توجه به محبتي كه هر دو نسيت به امام زمان خود دارند او را به عنوان عشق مشترک خود دانسته و همواره یکدیگر را بخاطر آن وجود نازنین دوست دارند.و به خاطر این وجه مشترک است که از بروز بسیاری از مشکلات و اختلافات جلوگیری می کند و آنها را همچون دو گوهر در کنار هم معنی می بخشد و زندگی را در کام آنها شیرین می گرداند.
احکام الهی بهترین برنامه برای زندگی ایده آل
اسلام دین کامل و جامعی است و برای تمام ابعاد زندگی بشر برنامه دارد و نظریه خوشبختی در همه عرصه های زندگی را برای انسان به بهترین وجه ترسیم نموده است ، اما اجرایی نمودن این برنامه ها و قبول حرف دین بر عهده انسان می باشد. و اگر انسان به آنچه دین برای او مقرر کرده با بهانه های واهی وسست پشت کند بی شک بهره ای از دین نخواهد برد و دچار اختلافات و گرفتاریها می شود .
بی شک تمام زیبایی دوران ظهور هم به خاطر اجرایی شدن تمام برنامه های اسلامی است از پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله ) نقل شده كه فرمودند : «... يُقِيمُ حُدُودَ اللَّهِ وَ يَحْكُمُ بِحُكْمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ » «... حضرت مهدي ( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) حدود الهي را بر پا كرده و به حكم الهي قضاوت خواهد نمود.» (صدوق ، 1395 ق ، ج1، ص: 156)
اگر یک زوج شیعی به این مهم توجه کنند و در زندگی مشترک خود به جای اینکه برای هوا و هوسهای نفسانی خود اعتبار قائل گردند، برای برنامه ها و احکام اسلام جایی باز کنند ؛ دیگر شاهد این همه اختلافات و مشاجرات نخواهند بود، چون دین مبین اسلام برای زندگی مشترک همسران بهترین برنامه ها را مقرر کرده تا در سایه دین با آرامش زندگی کنند و به تکامل حقیقی خود برسند و بدون هیچ گونه اختلاف و مشاجره ای مسیر زندگی را سپری کنند .و باید بدانند در هر کجا که بوی اختلاف و مشاجره می آید بی شک یکی از زوجین به آنچه دین برای او مشخص نموده عمل نکرده است .
عمل به آموزه های قرآنی زیر بنای فکری خانواده ایده آل
قرآن به عنوان کتاب خاتم و مهمترين متن دینی يك مسلمان است كه ضامن حجيت روايات معصومین ( علیهم السلام ) هم مي باشد وبرنامه ای عملی برای رهپویان خود ارائه می دهد و هر آنچه برای سعادت و تکامل بشر مورد نیاز است بیان می کند امام رضا ( علیه السلام ) در کلامی گهربار می فرمایند: كلام اللَّه لا تتجاوزوه، و لا تطلبوا الهدى في غيره فتضلّوا از كلام خدا تجاوز مكنيد، و در غير آن جوياى راه مشويد كه گمراه خواهيد شد (اخوان حكيمى- احمد آرام ، 1380ش ، ج2، ص: 265)آنچه از آموزه های مهدوی به سادگی برداشت می شود این است که به این کتاب آسمانی آنهم در همه ابعادش در دوران ظهور عمل می گردد
امام باقر( عليه السلام) می فرمایند: « يَعْمَلُ بِكِتَابِ اللَّهِ » « او به كتاب خدا عمل مي‌كند» (کلینی ، 1365 ق ، ج8 ، ص396 ) وازاميرالمومنان علی (عليه السلام) نقل شده كه فرمودند: « يُعَلِّمُونَ النَّاسَ الْقُرْآنَ كَمَا أُنْزِلَ » « آن گونه كه قرآن نازل شده به مردم تعليم مي دهند.» (محمد بن ابراهيم نعمانى ، 1397 ه ، ص: 318) و خود حضرت هم در کلامی می فرمایند که: و اني أدعوكم إلى اللّه و إلى رسوله (صل الله علیه و آله ) و العمل بكتابه (سيد ابن طاوس ، 1370 ش ، ص: 65 ) پس در دوران حكومت حضرت قرآن نقش محوري براي اصلاح جامعه بر عهده دارد.
بی شک پشت کردن به این متن وحیانی مضرات دنیوی و اخرویی در پی خواهد داشت و بخش عمده اي از مشكلات زوجين به عدم اطلاع از معارف عظيم وحي و عمل نکردن به آن بر مي گردد كه از راهكارهاي اساسي براي برون رفت از مشكلات فهم بيشتر اين معارف است و اگر می خواهند دچار مشکلات و اختلافات نگرددند باید به معارف وحیانی برگردند و ضمن آموختن آن در زندگی خود کاربردی کنند .
قرآن کریم اساس رابطه زنا شویی را مودت و رحمت می داند که رابطه ای برتر و والاتر از پیوند شهوانی یا بهره گیری اقتصادی و سودجویانه است ، بنیادی که بر اساس مودت و رحمت شکل می گیرد ، آثار بسیار پرخیر و برکتی نه تنها برای زن و شوهر و فرزندان بلکه برای جامعه دارد (سادات ،محمد علی ، 1384ش ،ص20)بدیهی است با این نگاه به زندگی بساری از مشکلات همسران حل خواهد شد و باید دانست که زندگی دری دارد و برای ورود به زندگی باید از در آن وارد شد ( وَ أْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوابِها ) (بقره ، 189) و دِر زندگی در آیات و روایات به بهترین وجه ترسیم شده است .
پرهیزکاری و اخلاق نیکو مولفه مشترک یک منتظر و زندگی آرمانی
در آموزه های مهدوی برای منتظر در عصر غیبت پرهیزکاری و اخلاق نیکو را جزء وظایف اولیه او دانسته شده است لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَيْبَةً فَلْيَتَّقِ اللَّهَ عَبْدٌ وَ لْيَتَمَسَّكْ بِدِينِهِ براى صاحب اين امر غيبتى است بايد هر بندهاى تقوى پيشه كند و بدين خود بچسبد. ( کلینی ،1365 ش ،ج : 1 ص : 336 )َ مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ هرکس دوست دارد از یاران حضرت قائم باشد باید منتظر باشد و در حال انتظار به پرهیز کاری و اخلاق نیکو رفتار کند( نعمانى ، 1397 ق ، ص: 201)
هر چند رعایت پرهیزکاری و اخلاق برای یک شیعه از وظایف اوست اما نباید از ابعاد و نتایج دنیوی و اجتماعی آن غافل گشت مخصوصا در زندگی مشترکی که هر دو معتقد به این مبانی هستند چون یکی از موثرترین عوامل در تامین خوشبختی زوجین ، داشتن اخلاق خوب و پسندیده است (سادات ،محمد علی ، 1384ش ، ص106) و در ضرورت این مطلب همین بس که بیش از 70 % اختلاف های زنا شویی به دلیل عدم توافق اخلاقی بروز می کند . ( امینی ، 78ش ، ص 28 )
متاسفانه در ذهن برخی چنین است که مولفههای دینی و مسائل اخلاقی برای قبر و قیامت انسان ضرورت دارد و در اجتماع و مسائل زندگی مشترک جایی ندارد در حالی که آنچه ادامه زندگی را با همسر ممکن می سازد ، تنها زیبایی او نیست ، وجود تفاهم و کمالات روحی و اخلاقی همسر در این میان نقش والاتری بر عهده دارد .(سادات ،محمد علی ، 1384ش ، ص 28 ) و بدون اخلاق و رفتارهای مناسب ، زندگی دوام زیادی نخواهد داشت پس یک زوج شیعی هرچه به این آموزه مهدوی و وظیفه خود در دوران غیبت اهمیت بیشتری دهند در مقابل پایه های زندگی مشترک آنها محکمتر و محبت طرفینی بین آنها بیشتر خواهد شد .
حفظ زبان وظیفه ای برای منتظر و ضرورتی برای زندگی ایده آل
از جمله آموزه های مهدوی که از لسان مبارک نبی مکرم اسلام ( صل الله علیه و آله و سلم )به ما رسیده است و وظیفه ای را برای ما مقرر می کند حفظ زبان است جابر گويد گفتم: يا ابن رسول اللَّه! برترين عملى كه در آن زمان مؤمن انجام مىدهد چيست؟ فرمود: حفظ زبان و خانهنشينى.( كمال الدين-ترجمه پهلوان،1380 ش، ج1، ص: 604)و اين كار هرچند كه در هر زماني خوب و پسنديده است ولي چون انسان در زمان غيبت حضرت صاحب الزمان بيشتر در معرض خطر و زيان و فتنه و امتحان است ، اهتمالش به اين امر موكدتر و مهمتر از ساير زمان هاست (موسوی اصفهانی ، سید محمد تقی ، 87ش ، ج 2 ،ص 449)
در آموزه های دینی بیشتر ما را به سکوت دعوت نموده اند تا حرف زدن حضرت باقر(عليه السّلام ) فرمودند . همانا شيعيان ما بىزبان و گنگ و لال هستند (موسوى همدانى ، سيد ابو الحسن ، بحار الانوار-ترجمه جلد 67 و 68، ج2، ص: 286) مگر در موادی که وظیفه چیز دیگری را حکم کند . چون زبان نقش بسیار مهمی در فلاح و رستگاری انسان دارد و اگر کنترل آن بدست هوای نفس باشد یقینا بالاترین خطر برای صاحب خود محسوب می شود.
یکی از مهمترین ارکان زندگی ، محبت طرفینی است و از مصاديق بارز محبت و خوش اخلاقي نوع حرف زدن است اگر انسان خوب و با محبت حرف بزند و زبان خود را از ناملايمات حفظ كند بي شك لذت و شيرني زندگي را در كام خود احساس خواهد نمود و اگر بر زبان خود هرآنچه كه بخواهد جاري كند و چون عقربي به دیگران نیش زبان زند بی شک پایه های زندگی سست و شکننده خواهد شد .
همسران باید توجه داشته باشند که حرفهای آنها بیش از حرکات و سکنات آنها تاثیر دارد و گاهی با نیش زیانی باعث بروز ناراحتی در دل شده و بعد به بغض وکینه تبدیل می شود چون به فرموده امیر المومنان علی ( علیه السلام ) زخم زبان از زخم نیزه عمیق تر است طَعْنُ اللِّسَانِ أَمَضُّ مِنْ طَعْنِ السِّنَانِ (شرح آقا جمال الدين خوانسارى بر غرر الحكم،1366 ش، ج4، ص: 256)چه خوب است یک زوج شیعی مواظب زبان خود بوده و زبان و کلام خود را از هر گونه فحش و ناسزا و زخم زبانی پاک کرده و با جملاتی که در آن محبت و ادب موج می زند همدیگر را مورد خطاب قرار دهند که با این کار بدون شک وظیفه خود را در عصر غیبت انجام داده و پایه های زندگی خود را محکمتر نموده و از بروز مشاجرات و اختلافات جلوگیری می کنند.هرچند این کار فوائد دیگری همچون بهتر تربیت شدن فرزندان و آرامش طرفینی هم در پی دارد.
نقش تخریبی دروغ در زندگی آرمانی
از دیگر آموزه های مهدوی نابودی دروغ آنهم به دست حضرت مهدی ( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) از پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله ) نقل شده،كه فرمودند :«... بِهِ يَمْحَقُ اللَّهُ الْكَذِب...» «... خداوند به وسيلة او، دروغ را نابود مي‌نمايد »از اصولی که نه تنها در زندگی خانوادگی بلکه در زندگی اجتماعی نیز کار آمد است ، اصل صداقت در نیت ، گفتار و رفتار بوده که از مهمترین ملاکهای انتخاب همسر ، همسایه ، همسفر و همکار نیز به شمار می رود ، رعایت این اصل مهم در طول زندگی بسار ضروری است ( نیلی پور ، مهدی ، بهار 89، ص 110 ) متاسفانه بسیاری از افراد براثر تربیتهای نادرست محیط خانواده به صفت ناخوش خانمان برانداز دروغ دچار می شوند و از کودکی چنان به آن عادت می کنند که بعدها از آن به عنوان پناگاهی برای رهایی از جرایم حویش استفاده می کنند ( کتابچی ، محسن ، 1381 ش ، ص 195) هرچند به وسیله دروغ انسان برای مدتی در امان می ماند و یا سودی را متوجه خود می کند اما باید توجه داشت که غیر از آنکه گناه بزرگی را مرتکب شده ، کم کم اعتماد خود را در جامعه از دست خواهد داد.خطر این دروغ وقتی دوچندان می شود که متوجه باشیم که سرچشمه گناهان دیگر هم می شود حضرت لقمان به فرزندش می فرمایند : سرچشمهى تمام گناهان دروغ است
آنچه از این آموزه مهدوی برای یک زوج شیعی قابل استفاده است این می باشد که برای ترسیم جامعه زیبای مهدوی قبل از هر چیز باید دروغ از بین برود تا اساس کارها بر مبنای اعتماد و صداقت شکل گیرد .و اگر آنها هم می خواهند زندگیشان همراه با لذت و آرامش باشد و اعتماد طرفینی که از ارکان مهم یک زندگی است عمود خیمه آنها گردد باید دروغ که نقش تخریبی دارد از زندگی خود بیرون کنند واگر در زندگی مشترک خود خواسته باشند اساس زندگی را بر دروغ گذارند بی شک زمانی نخواهد گذشت که صدای شکسته شده پایه های اعتماد در زندگی به گوششان می رسد .پس توصیه می شود که مواظب نقش تخریبی دروغ بوده و صداقت را پیشه کار خود ساخته تا در سایه آن اعتماد طرفینی حاصل گردد .
زندگی ایده آل عاری از کینه و دشمنی است
از جمله آموزه های مهدوی این است که در دوران ظهور حضرت کینه و دشمنی در دلها جایی نخواهند داشت لو قد قام قائمنا لأنزلت السماء قطرها، و أخرجت الأرض نباتها، و لذهب الشحناء من قلوب العباد زمانی که قائم ما قیام کند آسمان نزولات خود را فرو می ریزد و زمین گیاهانش را برویاند و کینه و دشمنی از دلهای بندگان رخت بربندد (مشكينى ، على ،1424 ق ، ص: 723)بی شک کینه و دشمنی نقش مخرب و مانعی جدی برای ترسیم جامعه مهدوی می باشد که با از بین رفتن کینه ها و دشمنی ها در دوران ظهور حضرت ، جای صفا و محبت و زیبایی و تکامل بشر در دلها باز می شود .
بدیهی است که اگر یک زوج شیعی متوجه باشند که برای ترسیم جامعه مهدوی اول باید کینه ها و دشمنیها از دل بیرون رود ؛ می توانند از این آموزه مهدوی درسی برای زندگی مشترک خود بگیرند .چون باید خانه آشیانه کوچک عشق و میدان بزرگ تبادل عواطف و احساسات و بانک مهرورزی ( نیلی پور، مهدی، بهار 89، ص 99) باشد ، نه جای بروز کینه ها و دشمنی ها از آنجا که کینه ها موجب لذت نبردن از زندگی می شود می توان به راحتی حدس زد که بخش عمده ای از اختلافات و شکایتهای همسران از یکدیگر به خاطر وجود کینه ها و دشمنی هایی است که در بین آنها وجود دارد .
بهترین توصیه ای که به همسران شیعی می شود این است که زندگی امروز خود را چون فردای ظهور عاری از هر گونه کینه و دشمنی کنند و بدانند هیچ ثمر مثبتی در این کینه ها وجود ندارد بلکه فقط آتشی می افروزند که خود و فرزندانشان قربانیان اصلی آن هستند .برای از بین بردن کینه و دشمنیها بهترین راه آن عفو و گذشت است . از نبی مکرم(صل الله علیه و آله ) منقول است که فرمودند : تعافوا يسقط الضّغائن بينكم. همديگر را ببخشيد تا كينههايتان از ميان برخيزد. (پاينده ، ابو القاسم ، 1382 ش، ص: 386 )
هدیه عاملی موثر برای زدودن کدورتها در زندگی آرمانی
یکی دیگر از آموزه های مهدوی عطاها و هدایای حضرت مهدى ( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) در عصر ظهور است از پيامبر (صلي الله عليه و آله ) نقل شده كه فرمودند: « يَكُونُ عَطَاؤُهُ هَنِيئ » « عطاهاى او گواراست.» (مجلسی ، بحار الأنوار ، ج51، ص: 82) علت اینکه هدایای حضرت در عصر ظهور گوارا است یا به خاطر بی منت بودن آن است و یا به خاطر اهمیت و مورد نیاز بودن مردم است و این هدایا عاملی موثر برای زدودن دروغ و کینه از جامعه مهدوی می باشد.
توجه به این آموزه مهدوی و کاربردی نموده آن در زندگی یک زوج شیعی بی شک يكي از تكنيكهاي ارزان ، آسان ولي موثر براي فعال نگه داشتن عواطف بين افراد در بستر زندگي بوده و علاوه بر تعميق احساسات و زدودن كدورت ها ، مانع فرسايشي شدن روند زندگي مي شود (نیلی پور ، مهدی ، بهار 89 ، ص 105) چون هرازچند گاهی احتمال کدورتها و مشاجراتی بین همسران می رود که برای پاک کردن این غبارها از آیینه دل هدیه دادن از عوامل موثر است . از پيامبر (صلي الله عليه و آله ) نقل شده كه فرمودند: الْهَدِيَّةُ تُذْهِبُ الضَّغَائِنَ مِنَ الصُّدُور هديه كينهها را از دل بيرون كند (مجلسی ، بحار الأنوار ، ج72، ص: 46)از آنجا که هدف اصلی در هدیه ابراز محبت است نیازی به تهیه و خرید هدیه ای گران قیمت نیست بلکه هرآنچه که این مهم را برساند و ابراز علاقه درونی را تفهیم کند مطلوب بوده و ارزش دارد .
کارکرد های عقل در زندگی ایده آل
عقل، نیروی تشخیص و تمیز و عامل اساسی در درک حقایق است و وظیفه شناخت دست و نادرست ، و مصلحت و مفسرت را بر عهده دارد (سادات ،محمد علی ، 1384ش ،ص64) وجود عقل براي انسان از ارزش فوق العاده اي برخوردار است و براي او بالاترين سرمايه مي باشد و فصل ممیز او با حیوان است و به وسيله اين گوهر گرانبهاست كه آدمي راه را از بيراهه و صلاح را از فساد تشخيص مي دهد و در پرتو فروغ و روشنايي آن خود را از تاريكيها و پرتگاه هاي زندگي نجات مي دهد ( كتابچي ، محسن ، 1381 ش ، ص 19) و سودمندترین ارزش انسانی است امیر المومنین علی (عليه السلام )مي فرمايند : عَلَيْكَ بِالْعَقْلِ فَلَا مَالَ أَعُودَ مِنْ لازم باش عقل را پس نيست مالى سودمندتر از آن(خوانسارى ، جمال الدين، 1366 ش ، ج4، ص: 287)
براي رسيدن به يك جامعه ايده آل قبل از هر چيز بايد بینش و گرايشهاي مردم را سامان داد و براي اين كار بايد افكار مردم را به حد كمال مطلوب رساند ، در دوران ظهور حضرت اين عمل انجام خواهد پذيرفت از امام باقر (عليه السلام ) نقل شده كه درباره حضرت مهدي ( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) فرمودند: « إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ يَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهِ عُقُولَهُمْ وَ أَكْمَلَ بِهِ أَخْلَاقَهُ » «چون قائم ما قيام كند دستش را بر سر بندگان مي گذارد و عقول آن ها را متمركز ساخته و فكرهايشان را به كمال مي رساند.» ( مجلسي ، بحار الأنوار ، ج52، ص: 336)
اگريك زوج شيعي مي خواهند زندگي ايده آلي داشته باشند و چون دوران ظهور و جامعه مهدوی شاهد زیباییها باشند ودر مواجه شدن با مشكلات راه برون رفتي پيدا كنند بايد به اين سرمايه هستي بيش از پيش بها داده و در زندگي خود نقش اساسي براي اين موهبت الهی ايجاد كنند چون نه تنها احساس بلکه هیچ انگیزه و حرکتی در انسان نباید بر خلاف مقتضیات عقلی باشد (سادات ،محمد علی ، 1384ش ،ص63) باید توجه داشت که این عقل کارکردها و ثمرات خوبی دارد امیر المومنین علی (عليه السلام ) مي فرمايند : ثمرة العقل مداراة النّاس. ميوه عقل و خرد مداراكردن با مردم است (خوانسارى ، جمال الدين،1366 ش ، ج3، ص: 329) و امام حسن (عليه السلام ) مي فرمايند : رَأْسُ الْعَقْلِ مُعَاشَرَةُ النَّاسِ بِالْجَمِيل برخورد نیکو با مردم ، اساس خردمندی است (محدث اربلى ، 1381 ق ، ج1، ص: 571) جای بسیار تعجب است که زن و شوهری که با یکدیگر پیمان زنا شویی امضاء نموده اند چرا مدارا و برخرد نیکو که ثمره عقل است در زندگی آنها به چشم نمی خورد و با وجود اندک اختلافی احساسات خود را محور قرار داده و آتش دعوا را بر می انگیزند و برای عقل خود هیچ گونه ارزشی قائل نمی شوند راه عاقلانه تر اين است كه زن و شوهر در آغاز زندگي سعي كند با تمايلات و استعدادها و شرايط جسماني و رواني يكديگر آشنا شوند و با همين حال هم ديگر را بپذيرند و تحمل كنند ، تصميم بگيرند با مذاكره و تفاهم، برنامه منسجم و قابل عمل را براي خود تنظيم نمايند(اميني ، ابراهيم ،78ش، ص 20) یک زوج شیعی باید دقت داشته باشند که اصلاح عقول از هواها و هوسها از ارکان یک جامعه مهدوی درعصر ظهوراست پس آنها هم می توانند با تاسی از آن دوران به تکامل و به کار گیری این مهم همت گمارند که در سایه این نعمت است که با همسر خود مدارا می کند و با برخورد نیکو موجبات یک زندگی عاری از هرگونه اختلاف و مشکلی را برای خود فراهم می کنند.
نقش امر به معروف و نهی از منکر در زندگی ایده آل
وجود امر به معروف و نهی از منکر در دین به نحوی برای بقاء و ادامه دین تعبیه شده است و یکی از وظایف مسلمین در هر عصر و زمانی می باشد و در عصر ظهور به این مهم به نحو فراگیر ارزش داده خواهد شد امام باقر(عليه السلام ) در این باره می فرمایند :« لَا يَرَى فِيكُمْ مُنْكَراً إِلَّا أَنْكَرَ » « هيچ زشتي را در شما نمي‌بيند جز آنكه از آن نهي مي‌كند.» (کلینی ، 1365 ش ، ج8، ص: 396)بی شک رعایت مراتب امر به معروف و نهی از منکر از ضروریات است و حضرت بر مبنای نصیحت و خیرخواهی که بهترین و موثرترین روش است ، عمل می کند . در زیارت حضرت می خوانیم السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْوَلِيُّ النَّاصِح ( قمی ، شیخ عباس ، مفاتيح الجنان ص : 60)آنچه از این آموزه مهدوی برای زندگی یک زوج شیعی قابل استفاده است این می باشد که: اولا باید توجه داشته باشند که روحیات آنها و خواسته هایشان با یکدیگر فرق دارد و این امری طبیعی بوده و نباید دستاویز مشاجره و اختلافات گردد.
ثانیا اگر روحیات و اخلاقیاتی را در همسر خود مشاهده می کند که نمی پسندند باید با روش نصیحت و خیرخواهی تذکر دهند به این معنی که در ایام خوب زندگی که کدورتها و کینه ها در سطح پایینی می باشد و محبت طرفینی در حد نرمال است ، با لسانی خیرخواهانه موضوع را مطرح کند .که با این کار معایب زندگی بهتر و بیشتر برطرف می گردد و زندگی آنها همچون دوران ظهور از یک طراوت و زیبایی خاصی برخوردار خواهد شد.
متصف به صفات یاران حضرت مهدی ( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) رمز زندگی زیبا
آنچه از آموزه های مهدوی در مورد یاران و کارگزاران حضرت در عصر ظهور برداشت می شود این است که آنها افرادی خوب و کامل از هر نظر هستند. از امام علي (عليه السلام ) نقل شده كه درباره اصحاب و كارگزاران حضرت مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف )فرمودند: «... و لا يفرحون بأحد ...» «... به كسي ـ جز خدا ـ دل نمي بندند.» ( سيد مرتضى فيروز آبادى ، 1392 ق ، ج3، ص: 334)وامام صادق (عليه السلام ) در روايتي اصحاب حضرت مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف ) را اين چنين توصيف مي‌كند: «... و هم النجباء ...» «... آنان افرادي نجيب مي‌باشند ...».(سيد ابن طاوس ، 1370 ش ، ص: 202) بی شک یکی از محورهای جامعه زیبای مهدوی وجود چنین افرادی هستند که برای اصلاح جامعه ، خود قبل از هر کس مصلح گشته اند.
یک زوج شیعی هم باید توجه داشته باشد که اگر یک زندگی زیبا می خواهند باید در وحله اول خود مصلح گردند و به جای اینکه تمام وقت خود را برای مشاجرات و اختلافات بی اساس هزینه کنند ، برای اصلاح خود کوششی کنند تا نتیجه آن که زیبایی و شیرینی است را ببینند .
نتیجه:
خانواده نقشی مهم در جامعه و سعادت و کمال بشری دارد اما وجود اختلافات و مشاجرات خانوادگی که در زندگی قابل ملاحضه ای از مردم به چشم می خورد ، تهدید جدی برای نابودی این نهاد ارزشمند به حساب می آید . که به این منظور دستورات زیادی از جانب شرع مقدس برای گرمی این نهاد کوچک اما مهم و مقدس رسیده است .
بخشی از معارف دین ، آموزه های مهدوی است که در این مقاله برآن شدیم که با توجه به این آموزه ها، نقش آن را در تحکیم بنیاد خانواده ارزیابی کنیم و به یک زوج شیعی متذکر گردیم که اعتقاد و عمل به این آموزه ها هر چند بر آنها فرض و واجب است ، اما از نقش مهم و کاربردی این آموزه ها در تحکیم بنیاد خانوادگی آنها نباید غافل گردند .
یک زوج شیعی با توجه به آموزه های مهدویت خود می توانند به مراتب بیشتر و بهتر از زوجهایی که از این نعمت به نحوی محروم هستند ، روابط خانوادگی خود استحکام بخشند و را راه برون رفت ازمشکلات را بیابند. و بدانند که آموزه ای مهدوی از یک غنای کافی و وافی برخوردار است که حتی برای استحکام روابط خانوادگی هم کاربرد دارد .
بدیهی است که دانستن و اطلاع از این آموزه ها نقشی ندارد ، بلکه کاربردی نمودن و عمل به این آموزه ها است که این سعادت را برای آنها به ارمغان می آورد که غیر از آنکه به وظیفه شرعی خود عمل کرده اند ، شاهد یک زندی ایده آل و خوبی خواهند شد که لذت و شیرینی آن را درکامشان احساس می کنند و در سایه این زندگی است که می توان افرادی مصلح برای آن مصلح جهانی تربیت نمود .
منابع و ماخذ:
- قرآن کریم
- مفاتیح الجنان
- کلینی ، الكافي ، 1365 ش ، تهران ، دار الكتب الإسلامية ، چاپ چهارم ، 8 ج
- شيخ صدوق ، من لا يحضره الفقيه ، 1404 ق ، قم ، ناشر: جامعه مدرسين ، چاپ دوم ، 4ج
- شيخ صدوق ، عللالشرائع ، قم ،چاپ : انتشارات مكتبة الداورى ، 1ج
- شيخ صدوق ، كمال الدين و تمام النعمة ، 1395 ق ، تهران، ناش: اسلاميه ، چاپ دوم ، دو جلد در يك مجلد
- شيخ صدوق ، كمال الدين و تمام النعمة - ترجمه پهلوان ، 1380 ش ، قم ،ناشر: دار الحديث ، چاپ اول ، 2ج
- شيخ صدوق ، خصال - ترجمه كمرهاى ،1377 ش ، تهران ، ناشر: انتشارات كتابچى ، چاپ اول ، 2ج
- شيخ مفید ، ارشاد القلوب- ترجمه رضايى ، 1377 ش ، تهران ، ناشر: اسلاميه ، چاپ سوم ، 2ج
- نعمانى ، محمد بن ابراهيم ، الغيبة للنعماني ، 1397 ق ، تهران ، ناشر: نشر صدوق ، چاپ اول ، 1ج
- محدث اربلى ، كشف الغمة في معرفة الأئمة ، 138 ق ، تبريز ، ناشر: بنى هاشمى ، چاپ اول ، 2ج
- حر عاملي ،محمد بن حسن ، وسائلالشيعة ، 1409 ق ، قم ، چاپ: مؤسسه آل البيت لإحياء التراث ، چاپ اول ، 29ج
- نوري طبرسي ، ميرزا حسين ، مستدركالوسائل ، 1408 ق ، قم ، چاپ: مؤسسه آل البيت لإحياء التراث ، چاپ اول ، 18ج
- علامه مجلسى ، بحار الأنوار ، 1404 قمرى ، بيروت – لبنان ، چاپ : مؤسسة الوفاء ، 110ج
- علامه مجلسى ، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ، تهران ، ناشر: اسلاميه ،42ج
- شیخ طوسی ، تهذيب الأحكام ، 1365 ش ، تهران ، چاپ : دار الكتب الإسلاميه ، چاپ چهارم ، 10ج
- سيد ابن طاوس ، الملاحم و الفتن في ظهور الغائب المنتظ(عج) ، 1370 ش ، قم، ناشر: شريف رضى ، چاپ اول ، 1ج
- خوانسارى ، آقا جمال الدين ، شرح آقا جمال الدين خوانسارى بر غرر الحكم ، 1366 ش ، تهران ، دانشگاه تهران ، چ اول ، 7ج
- پاينده ، ابو القاسم ، نهج الفصاحة مجموعه كلمات قصار حضرت رسول (صل الله علیه و آله) ، 1382 ش ، تهران ، دنياى دانش ، چ4 ، 1ج
- اخوان حكيمى ، الحياة با ترجمه احمد آرام ،1380، تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامى ، 6ج
- طباطبایی ، محمد حسین ، شیعه در اسلام ، انتشارات اسلامی وابسطه بجامعه مدرسین حوزه علمیه قم
- مطهری، مجموعهآثاراستادشهيدمطهرى، ج16
- مطهری، مجموعهآثاراستادشهيدمطهرى، ج23
- مطهری، مجموعهآثاراستادشهيدمطهرى، ج24
- موسوی اصفهانی ، سید محمد تقی ، مکیال المکارم ، ترجمه سید مهدی حائری قزوینی ، 87ش ، قم ، مسجد جمکران ، ، 2ج
- موسوى همدانى ، سيد ابو الحسن ، ترجمه جلد 67 و 68 بحار الانوار ، تهران ، ناشر: كتابخانه مسجد ولى عصر ، 2ج
- مشكينى ، على ، تحرير المواعظ العددية ،1424 ق ، قم، ناشر: الهادى ، چاپ هشتم ، 1ج
- فيروز آبادى ، سيد مرتضى ، فضائل الخمسة من الصحاح الستة ،1392 ق ، تهران ، ناشر: اسلاميه ، چاپ دوم ، 3ج
- امینی ، ابراهیم ، همسر داری ، 78ش ، قم ، بوستان کتاب ، 1ج
- شریف آبادی ، باقر ، نظام خانواده در اسلام ، ترجمه لطیف راشدی ، پاییز 82 ، نشر بین الملل ، نوبت اول ، 1ج
- محمد محمدی ری شهری ، رمز موفقیت در زندگی ، سال 80 ، نشر دار الحدیث ، چ دوم ، 1ج
- سلیمیان ، خدامراد ، فرهنگ نامه مهدویت ، بهار 88، قم ، ناشر بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود ، چاپ دوم ، 1ج
- سلیمیان ، خدامراد ، درسنامه مهدویت ، زمستان 88 ، قم ، ناشر بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود ، چاپ پنجم ، 3ج
- حائری پور ، محمد مهدی ، نگین آفرینش ، زمستان 88 ، ناشر بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود ، چاپ 22 ، 1ج
- آصفی ، محمد مهدی ، انتظار پویا ، ترجمه تقی متقی ، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی ،نوبت پنجم، 1ج
- عاطفه احمدی – سمیه فرزاد فرد ، تنها راه ، بهار 85 ، نشر بنیاد فرهنگی حضرت مهدی فارس ، چاپ فرهنگ ، چ اول ، 1ج
- شریعتی ، محمد باقر ، آینده بشر ، پاییز 88 ، فصلنامه معارف اسلامی ، شماره 77 ، 1ج
- نیلی پور ، مهدی ، خانواده مهدوی ، بهار 89 ، نشر مرغ سلیمان ، چاچ دوم ، 1ج
- کتابچی ، محسن ، آیین زندگی از دیگاه امام رضا (علیه السلام) ، 1381 ش ، مشهد ، نشر الف ، چاپ دوم ، 1ج
- پاک نیا ، عبد الکریم ، امام زمان سرچشمه نشاط جهان ، نشر فرهنگ اهل البیت ، نوبت چهارم ، 1ج
- حجازي ، سيد جمال الدين ، پيام امام زمان ، قم ، نشر مولود كعبه ، چاپ چهاردهم ، 1ج
- سادات ،محمد علی ، راهنمای همسران جوان ، 1384ش ، تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، چاپ دهم ،1ج
- محدثی ، جواد ، الفبای زندگی ، 8 ش ، قم ، نشر موسسه بوستان کتاب قم ، نوبت دوم ، 1ج
- محمد صابر جعفری ، اندیشه مهدویت و آسیبها ، پاییز 81، فصل نامه انتظار ، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی ، شماره 5 ، سال دوم ، 1ج
- شرفی ، محمد رضا ، مقدمه ای بر آثار تربیتی و روان شناختی انتظار ، cdسفیر نور ، بنیاد فرهنگی موعود فارس
نگارنده: محسن شریعتی، برگرفته از مجله سپیده سحر
