مقدمه:
یکی از ویژگی‌های اصلی حکومت امام مهدی(عجل الله تعالی تعالی فرجه الشریف) بر قراری عدالت درجهان و ریشه کن ساختن هرگونه ظلم و ستم و تبعیض است. عدالت عنصر نایاب در جهان پر از بیداد امروزی است، در واقع رسیدن به عدالت از والاترین اهداف در حکومت امام عصر (عجل الله تعالی تعالی فرجه الشریف) می‌باشد که همه خسته دلان از جور وستم در انتظار تحقق آن به سر می‌برند. در این راستا، محقق ارجمند و خطیب توانا حجت الاسلام و المسلمین محمد تقی فلسفی(رحمة الله علیه) در این زمینه مطالبی را مورد بحث قرار داده که به آن پرداخته می‌شود.
اقامۀ عدل جهانی
ایشان در مقدمه بحث بیان می‌کند: یکی از مطالبی که در روایات بیش از همه به آن تکیه شده مسئله اقامه عدل جهانی است، یعنی نه یک روایت و دو روایت و...، بلکه روایات متعدد می‌فرماید: ( یملأ الله به الارض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا).[1]
در بعضی روایات آمده « بعد ملئت ظلما و جورا». خداوند بوسیله امام عصر(عجل الله تعالی تعالی فرجه الشریف) عالم را پر از عدل و داد می‌کند همچنان که پر از ظلم و جور شده باشد، یا پر از عدل داد می‌کند بعد از آن که پر از ظلم و ستم شده باشد. بنابر این می‌توان گفت: مسئله اقامه عدل، عالی ترین هدف در حکومت امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)است.
هدف از بعثت انبیاء
مرحوم فلسفی(رحمة الله علیه) با عنوان کردن این مسئله که اصلا هدف و مقصود از قیام انبیاء الهی چه بوده است؟ بیان می‌کند: قرآن می‌فرماید: ما پیغمبران را با دلیل و برهان میان مردم فرستاده‌ایم و برای آن‌ها کتاب و میزان قرار داده‌ایم برای این که بشر در زندگی‌اش براساس عدل و داد استوار باشد. بنابر این انبیاء و پیغمبران خدا که آمدند برای اقامه عدل بر انگیخته شده‌اند، ولی بشر تا الان به طور کامل مسیر عدل را نپیموده است. البته مردم کم و بیش گاهی عادل بوده‌اند و گاهی فاسق و گنه کار، اما عدل مطلق، انجام وظیفه مطلق، در سراسر گیتی تا الان تحقق پیدا نکرده است. روایات می‌گوید: این هدف در ایام امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) آشکار خواهد شد.
منشأ گناه چیست؟
الف) عقل
ایشان در ادامه مطلب بیان می‌کند: چرا بشر از مسیر عدل و فضیلت منحرف می‌شود، و ستم می‌کند؟ با این که دارای وجدان اخلاقی و عقل است که او را به پاکی دعوت می‌کند و چرا بشر گناه و ستم می‌کند؟ چرا تجاوز و تعدی می‌نماید؟. برای بیان این مطلب لازم است مقداری در باره خصوصیات و ویژگی‌های بشر بحث کنیم، همان طوری که یاد آور شدیم خداوند در باطن ما دو قدرت پاک بوجود آورده، اول عقل است، عقل گناه نمی‌کند،عقل خود را آلوده به معصیت نمی‌نماید. حتی در روایات به مردم می‌گوید: عقل حجت پروردگار است در باطن بشر، عقل به منزله یک پیغمبر است در وجود ما، مگر ممکن است حجت پروردگار گناه کند؟ عقل هدفش پاکی است.علی بن ابی طالب(علیه السلام) می‌فرماید: « استرشدوا و لا تعصوا فتندموا».[2] یعنی شما عقل را مرشد و رهبر خود قرار دهید تا به سعادت برسید، مبادا با عقل مخالفت کنید که ندامت و پشیمانی دامن گیرتان می‌شود. بنابر این عقل گناه نمی‌کند، ما را هم به گناه دعوت نمی‌نماید.
ب) وجدان اخلاقی
مرحوم فلسفی(رحمة الله علیه) بعد از عقل، به وجدان انسان اشاره کرده و می‌گوید: دوم وجدان اخلاقی است، در باطن تمام افراد بشر یک نیروی الهی و یک قدرت آسمانی وجود دارد که در لسان آیات قرآن شریف با کلمه الهام ادا شده است: {فألهمها فجورها و تقواها}.[3] اما در زبان دانشمندان امروز به نام وجدان اخلاقی است که در باطن همه انسان‌ها وجود دارد، و آن قوه‌ای است که نه تنها گناه نمی‌کند بلکه ما را در گناه ملامت و سرزنش می‌کند که چرا ما گناه کردیم. و خواب و قرار را از چشم کسی که گناه را مرتکب شده می‌رباید و با شدید ترین وجه او را سرزنش می‌کند. آن قدرتی که ما را در گناه ملامت می‌کند، قرآن او را نفس لوّامه می‌نامد، یعنی نفسی که بشر را در زمینه معصیت ملامت می‌کند بنابر این عقل که گناه نمی‌کند، وجدان اخلاقی هم نه تنها گناه نمی‌کند بلکه در مورد گناه آدمی را ملامت می‌کند.
ج) غرایز و احساسات
مرحوم فلسفی(رحمة الله علیه) در ادامه بحث بیان می‌کند: پس گناه کار کیست؟ در باطن ما چه قدرتی ما را به گناه وادار می‌کند؟ جواب: در باطن ما غرایز و تمایلات نفسانی مانند شهوت، غضب،حبّ مال،حبّ مقام، شهرت طلبی، علاقه به اولاد، علاقه به زن،علاقه به تمدن اجتماعی و امثال این‌ها وجود دارد. این‌ها عواملی است که ما را به گناه وا دار می‌کند. تمام پرونده‌های جنایی را ورق بزنید، ملاحظه می‌کنید آن چیزی که انگیزه گناه بوده غرایز و احساسات است، نه عقل گناه می‌کند و نه وجدان.
ایشان با عنوان کردن مثال‌های، منشأ بسیاری از جرم و جنایات را حبّ مال، شهوت، و غریزه مقام و سایر تمایلات نفسانی دانسته و بیان می‌کند: در حالت عادی اگر عقل با ما صحبت کند همه عقل مان را حمایت می‌کنیم، و از عقل اطاعت می‌کنیم، ولی وقتی غریزه به مقابله با عقل پرداخت دیگر صدای عقل به جای نمی‌رسد، مگر در افراد بسیار محدود که توانایی خود نگه داری را دارند و از عقل پیروی می‌کنند.
از این رو است که در حدیث آمده: « اشجع الناس من غلبه هواه».[4] قوی ترین مردم آن کس است که بر تمایلات خود حاکم باشد.
بد تر شدن اوضاع جهان
ایشان در ادامه بحث بیان می‌کند: دنیا از اول بر پایه غرایز، به سوی گناه رفته تا الان که وضع بدتر شده است، اینکه می‌گوییم بدتر شده به دو دلیل: یکی از نظر مکتب علمی جهان و دیگری از لحاظ آمار.
الف) از نگاه علمی
در مکتب یونان سعادت بشر را داشتن صفات اخلاقی می‌دانست و معتقد بود اگر انسان هدفش سالم و بدنش مریض باشد به سعادتش صدمه وارد نمی‌شود. در حالی که در دنیای هندوستان سعادت آدمی را در صفات معنوی خلاصه کرده و برای بدن ارزشی قایل نبود، بدن باید در این راه رنج و مرارت بسیار تحمل کند. اما در دنیای امروز سعادت رفته روی مادیات و لذّت. اصلا صحبت از معنویت نیست، تمام هدف‌ها رفته روی زندگی مادی و لذت بیشتر. داروین آمد گفت: تنازع بقا در عالم حیوان، اسلام آمد و فرمود: تعاون بقاء در عالم انسان؛ اما الان تعاون بقاء رسیده به تنازع بقاء هر که قوی تر است می‌خواهد زیر دستان را پاره پاره کند و اموال آنان را ببرد. آن چه الان هست، لذت، شهوت و حرص لذایذ مادی است مثل عالم حیوان، عالم حیوان چطور است؟ اگر مقررات نباشد عالم انسان هم همین طور است.
انبیاء آمده اند چه بکنند؟ انبیاء آمده اند می‌گویند، بشر فضیلتش این است که انسان باشد نه حیوان. فضیلت، انصاف، وجدان اخلاقی، حقیقت، حمایت از ضعیف، بشر دوستی و سایر صفات پسندیده که در نهاد بشر نهفته است باید بیدار شود و این صفات را انبیاء جداً بیدار کردند، اما قدرت پیشرفت شهوت و لذّت در دنیا فرصت نمی‌دهد مردم به معنویات برسند، الان برای بعضی دین فقط جنبه تشریفاتی دارد، زیرا دین نمی‌تواند روی اعمالشان اثر بگذارد، نمی‌تواند از گناه، دزدی، ناپاکی و بی عفتی باز دارد. این است وضع جهان ما و با این وضع جهان به سرعت به سوی گناه می‌رود، روز بروز گناه در دنیا زیاد تر می‌شود، آمارها نشان می‌دهد دنیا چه خبر است.
ب) از نگاه آمار
ایشان با اشاره به آمارهای تکان دهنده از انواع جرم و جنایت در جهان امروز بیان می‌کند: اما آمار؟ آمارهای عجیبی موجود است! از هر 15 ثانیه یک دزدی، هر30 ثانیه یک زنای مسلحانه، هر1 دقیقه یک آدم کشی و...چرا این قدر گناه، و بد بختی آمده؟ پاسخ: برای این که مبادی ایمانی به معنای واقعی ضعیف شده، شهوات سطحش بالا آمده، تمام صحبت لذّت است، آواز و موزیک و سرگرمی است. دنیا رفته روی منطق شهوت، منطق شهوت بر تمام منطق‌ها غلبه کرده و این کار خطر ناکی است...چون شهوت منشأ گناه است منشأ تجاوز و تعدی است، منشأ دزدی‌ها، ناپاکی‌ها، ایذاء‌ها، اذیت‌ها، اهانت‌ها، پرده دری‌ها و...تمام روی این منطق پیش می‌رود نه انبیاء توانستند صد در صد جلوی گناه و تعدی بشر را بگیرند و نه تعلیم و تربیت...بنا بر این شهوات روی شرایط زمان، علی الدوام دارد رشد می‌کند و گناه زیاد می‌شود.
- فرا گیری ظلم و ستم
مرحوم فلسفی با اشاره به این مطلب که اگر زندگی بشر بر مبنای پیروی از تمایلات نفسانی و لذّات مادی استوار باشد زندگی حیوانی است و زندگی حیوانی محل جدال و تنازع و تزاحم است که موجبات طغیان و گناه و ظلم و ستم بشر را فراهم خواهد کرد می‌گوید: آمدن امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) را روایات می‌گوید:« بعد ما ملئت ظلما و جورا»، کره زمین باید پر از ظلم و جور بشود. بنابر این ستم در دنیا سرعت پیدا می‌کند، و این را بدانیم ستم غیر از بی دینی است، خدا پرست زیاد می‌شود، شاید معتقد به مکتب روحانی انبیاء زیاد شود، اما گناه هم زیاد می‌شود. زمین مملو می‌شود از ظلم و جور، در آن زمان امام عصر می‌آید، زمین را پر از عدل و داد می‌کند.
عدل جهانی بعد از ظلم جهانی
ایشان در ادامه مطلب بیان می‌کند: تا کنون دقت کرده‌اید که چرا روایات اصرار دارد عدل جهانی امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) را بعد از ظلم جهانی معرفی کند؟ چرا؟ چرا به گفتن این کلام اکتفا نکرده « به یملأ الله الارض قسطا و عدلا» چرا می‌گوید: « بعد ما ملئت ظلما و جورا» چرا اصرار دارد؟ جوابش این است: اصلا در دنیا عدل جهانی نمی‌آید مگر با ظلم جهانی، آبادی درجه‌اش متناسب درجه ویرانی است، یکی از شرایط ظهور، پرشدن جهان از بیداد و ستم، ظلم و تجاوز و این زمینه عجیبی می‌سازد، مردم مثل سیل استقبال می‌کنند، دنبال کلمه خدا، کلمه روحانیت، کلمه نورانیت، کلمه حقیقت، معنویت و نجات می‌گردند برای این که بتوانند موجبات رفاه و سعادت وآسایش خود را فراهم آورند.
- مردم به دنبال پناهگاه
ایشان با بیان این مطلب که مردم در صورتی به دنبال عدل و داد هستند که ظلم و ستم در جامعه فراگیر شود و آنان مورد ظلم و ستم واقع شوند، می‌افزاید: اگر دنیا بخواهد عدل جهانی پیداکند باید ظلم جهانی پیدا کند، اصلا مردم باید تمنّای عدل داشته باشند مردمی که ستم ندیده‌اند تمنّای عدل نمی‌کنند، باید دنیای پیدا شود که در آن ناله مرد و زن، پیر و جوان، شرقی و غربی، عالم را پر کرده باشد، و لذا در روایات می‌گوید: قبل از امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) دو ثلث بشر کشته می‌شوند. ما نمی‌توانیم فکر کنیم مردمی که دو ثلث آن‌ها کشته شده، آن یک ثلث باقی مانده چه حالتی دارند؟...آن وقت در آن زمان زبان حال همه این است می‌گویند: ای خدا! آیا یک پناهگاهی نیست به بدبختی‌های بشر خاتمه دهد؟ آیا یک مرجعی نیست این رسوایی را در جهان از میان ببرد؟. تمام مردم تشنه معنویت اند. تمام مردم در آن شرایط تشنه روحانیت‌اند، یعنی دنیای ماشین، دینای گاز، دنیای جت، دنیای بمب و دنیای صنعت مردم را چنان داغدار کرده و به زمین کوبیده که می‌گویند: پروردگارا! یک زندگی روحانی بیاید شاید برادری، صفا، و صمیمیت برگردد، این دنیای مادی برای ما غیر از خشونت نیاورده.
- ندای آسمانی
مرحوم فلسفی(رحمة الله علیه) در ادامه با اشاره به این مطلب که در زمان ظهور روحیه مردم آمادگی کامل برای تحول را دارند بیان می‌کند: آن وقت روایت دارد، در آن موقعی که کارد‌ها به استخوان‌ها رسیده و همه مردم به جان آمده‌اند، ندایی روحانی بر می‌خیزد، خطاب می‌رسد:« ألا یا أهل العالم قد ظهر مهدی آل محمد(صلی الله علیه و آله و سلم)».
مردم! آن یادگار خاندان پیغمبر، آن نجات دهنده بشر، آن کسی که باید پرچم عدل جهانی را به اهتزاز در آورد، ریشه ظلم و بیداد را بکند ظاهر شده مردم لبیک بگویید، از تمام دنیا لبیک می‌گویند. اصلا مردم متوجه نیستند، که کیفیت ظهور امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در اخبار چگونه است؟ صحبت یک مملکت دو مملکت نیست، صحبت یک ملت و دو ملت نیست. صحبت بیچاره شدن تمام بشر است!.
الان روی کره زمین چقدر سرطانی داریم، الان اگر یک نفر بتواند سرطان خون، سرطان عضله، سرطان گلو، سرطان ریه و تمام اقسام سرطان را واقعا درمان کند...پشت رادیو صدایش را پخش کنند، به تمام دنیا بگوید ای سرطانی‌ها! ای کسانی که خود را در آغوش مرگ می‌بینید به اطلاع شما می‌رسانیم! درمان کننده شما آمد مر کز او در فلان مکان است همه به آن نقطه هجوم خواهند آورد...وقتی روایت می‌گوید: « به یملأ الله الارض قسطا و عدلا بعد ما ملئت ظلما و جورا» یعنی بدانید! سرطان ستم، قاره آسیا را گرفته، قاره آفریقا را گرفته، قاره اروپا را گرفته، قاره آمریکا را گرفته، جان‌ها به لب آمده، ناله مادرها بلند، ناله پدرها بلند، ناله جوان‌ها بلند، ناله کشاورز بلنده دو ثلث بشر کشته شده، زمین را آتش و خون فرا گرفته، یک ندا بلند شود بیایید نجات بخش آمده مردم مثل سیل می‌آیند، و لذا در باب ظهور امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) عمده شرطش این است. پرشدن جهان از بیداد وستم از ظلم و تجاوز و...
نتیجه:
مرحوم فلسفی (رحمة الله علیه) در انتهای بحث نتیجه می‌گیرد که:
اول: گناه مربوط به غرایز و احساسات است، عقل و وجدان گناه نمی‌کند.
دوم: دنیای امروز سعادت مردم را در بهتر زیستن بر مبنای اصالت لذّت و اصالت شهوت قرار داده است.
سوم: زندگی اگر بر مبنای لذّت باشد زندگی حیوانی است. در زندگی حیوانی جنگ وجدال و تنازع زیاد است بر عکس در زندگی انسانی صفا و صمیمیت و برادری است.
چهارم: وقتی که تزاحم شد. گناه بسیار می‌شود، گناه بسیار مردم را ناراحت می‌کند ظلم بسیار، مردم را به جان می‌آورد، و بشر را برای پیدا شدن حکومت آسمانی، حکومت الهی و نورانی و ربانی یعنی حکومت فرزند امام عسکری(علیه السلام) آماده و مهیّا می‌کند.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. بحار الانوار، ج36، ص316.
[2]. بحار الانوار، ج1، ص96، ح41.
[3]. شمس (91): 8.
[4]. بحار الانوار، ج70، ص76.
- بر گرفته از سخنان مرحوم محمد تقی فلسفی(رحمة الله علیه) از کتاب حکومت جهانی امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) ص49-78.
