مقدمه :
آخرين ذخيره و حجّت الهي براي هدايت بشر و بسط و گسترش عدل در سراسر جهان، در تمام سالهاي طولاني غيبت در انتظار فراهم آمدن زمينۀ يك قيام و دعوت خالص و از هر لحاظ پيروزمندانه مي باشد.
اگر بنا بود ماهيت قيام و ظهور امام مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) معجزه آميز و خارق العاده باشد ، اين اعجاز و خرق عادت احتياج به اين همه تأخير و انتظار نمي داشت. پس روشن است كه جريان تحقّق حاكميت الهي بر روي زمين و توسط حضرت حجّت(عجل الله تعالی فرجه الشریف) اساساً معمولي و با تكيه بر استعدادهاي عادي موجود در زمين صورت مي پذيرد و اين بدان معناست كه جبهۀ حق براي مقابله و نبرد با جريان باطل و براي زدودن تاريكيهاي جهالت و نفسانيّت از روي زمين علاوه بر شرايط لازم ديگر، نيازمند نيروي كافي و كيفي مي باشد.
ضمن اينكه حاكميت حق بر روي زمين و نابودي باطل اگر به صورت معجزه صورت پذيرد، اختيار انسانها در انتخاب مسير درست و عبوديت و طاعت امام بي ارزش يا بسيار كم ارزش ميگردد، كه اين با حكمت الهي مبني بر مختار بودن انسان در اين دنيا منافات اساسي دارد.
البته نقش امدادهاي غيبيِ الهي و ارتباط معنوي و ماورائي امام(علیه السلام) و اصحاب ايشان در پيروزيها و تحقّق دولت حقّه را نمي توان ناديده گرفت، لذا يكي از سلاحهاي قوي در اين جبهۀ سخت، سلاح دعا بوده و هست.
ائمۀ معصومين(علیه السلام) در طول تاريخ زندگاني خويش و نيز خود حضرت صاحب الأمر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) استفاده هاي فراواني از تضرّع و مناجات به درگاه الهي كرده و در فرصتهاي مناسب اقدام به آموزش ادعيه و مناجات هايي با مضامين عالي به شاگردان و شيعيان خويش مي نمودند.
اين نوشتار پژوهشي است با موضوع ياران بقية اللّه(عجل الله تعالی فرجه الشریف) كه منابع آن همين ادعيه و مناجات هاست ، و در سه بخش تقديم مي گردد :
1) ضرورت ياري امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
2) ارزش ياران و دعاي اهل بيت (علیه السلام) در حقّ ايشان
3) خصال ياران حضرت مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف)
اميد است در پرتوي منبع نوراني دعا، وجودمان مملوّ از نور گشته بتوانيم در ركاب خورشيد، سهمي در گرمابخشي به سيّارۀ سرد و تاريك زمين داشته باشيم.
ضرورت ياري امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
نصرت و ياري حضرت ولي عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) چه در فراهم نمودن شرائط و زمينه هاي ظهور و چه در كنار حضرت و در ايّام ظهور و قيام و حتّي پس از آن در جريان ادارۀ حكومتِ فراگير مهدوي در جهان، جزء درخواستها و آرزوهاي مؤمنين و مشتاقين آن حضرت مي باشد.
* در ميثاق نامه اي كه هر روز صبح به رسم تجديد عهد با اماممان مي خوانيم عرضه مي داريم:
الّلهمّ اجعلني من انصاره و اعوانه و ... (1)
* در دعاي قنوت امام باقر(علیه السلام)) آمده است :
خدايا ؛ گرچه فرج و ظهور نزديك است ، ولى نزديك ترش ساز ؛ و اگرچه به نزديكى ما رسيده است ، ولى آن را برسان؛ و گمان اهل يقين را محقّق ساز؛ مؤمنان را به آرزويشان كه برپايى حقّ تو ، و يارى دين تو ، و آشكارشدن حجّت تو و انتقام گرفتن از دشمنان توست ، برسان. أَللَّهُمَّ فَقَرِّبْ ما قَدْ قَرُبَ ، وَأَوْرِدْ ما قَدْ دَنى ، وَحَقِّقْ ظُنُونَ الْمُوقِنينَ ، وَبَلِّغِ الْمُؤْمِنينَ تَأْميلَهُمْ ، مِنْ إِقامَةِ حَقِّكَ ، وَنَصْرِ دينِكَ ، وَإِظْهارِ حُجَّتِكَ ، وَالْإِنْتِقامِ مِنْ أَعْدائكَ .(2)
* در دعاي قنوت امام رضا(علیه السلام) در روز جمعه، آمده است :
و به او اذن بده تا با دشمن تو و دشمن خودش به نبرد برخيزد؛ و مرا نيز از ياران آن حضرت قرار ده ؛ همانا ، تو بر هر چيزى توانا هستى.
وَأْذَنْ لَهُ في جِهادِ عَدُوِّكَ وَعَدُوِّهِ ، وَاجْعَلْني مِنْ أَنْصارِهِ ، إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدير. (3)
* و گاهي اشتياق و آمادگي براي ياري حضرت در دعاهاي اهل بيت(علیه السلام) در اوج خود مطرح گشته است به طوري كه آرزوي نصرت حضرت براي نزديكان و عزيزان نيز درخواست شده است.
در دعايي كه سيد بن طاووس نقل مي كند آمده است : ومن و پدر و مادر و فرزندان شان و فرزندان مرا از كساني قرار ده كه آن حضرت را ياري ميكنند و بوسيلۀ او در دنيا و آخرت ياري مي شوند.
وَاجْعَلْني وَوالِدَيَّ وَما وَلَدا وَوُلْدي مِنَ الَّذينَ يَنْصُرُونَهُ ، وَيَنْتَصِرُونَ بِهِ فِي الدُّنْيا وَالْآخِرَةِ. (4)
* در دعاي قنوت امام حسن عسكري(علیه السلام) وا نهادن و عدم ياري امام باعث تأسّف و حسرت انسان معرفي شده است : رحم كن حسرت خوردن ما را - هنگام از دست دادن - بر آنچه ما را بازداشتى از يارى او و طلب برپائى حق آنچه براى ما راهى به سوى بازگشت آن نيست
... وَارْحَمِ ... تَلَهُّفَنا عِنْدَ الْفَوْتِ عَلى ما أَقْعَدْتَنا عَنْهُ مِنْ نُصْرَتِهِ ، وَطَلَبِنا مِنَ الْقِيامِ بِحَقِّ ما لا سَبيلَ لَنا إِلى رَجْعَتِهِ .(5)
ارزش ياران و دعاي اهل بيت (علیه السلام) در حقّ ايشان
فراهم آمدن نيروي كافي جهت نصرت جبهۀ حق به قدري مهم و حياتي است كه اميرالمؤمنين (علیه السلام) در قنوت شريفشان و نيز در دعاي افتتاح كه مورد سفارش امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است، از قلّت ياران به درگاه الهي شكوه مي نمايند:
بار الها ؛ از عدم حضور پيامبرمان ، كمى نفرات مان ، فراوانى دشمنان مان، پشتيبانى دشمنان مان از يكديگر عليه ما به توشكايت مي كنيم.
أَللَّهُمَّ إِنَّا نَشْكُو إِلَيْكَ غَيْبَةَ نَبِيِّنا وَقِلَّةَ عَدَدِنا ، وَكَثْرَةَ عَدُوِّنا ، وَتَظاهُرَ الْأَعْداءِ عَلَيْنا.(6)
لذا ائمۀ اهل بيت(علیه السلام) در مناسبتهاي مختلفي جهت فراهم آمدن نيروي كافي و در حقّ ياران حضرت وليعصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) دعا مي نمودند كه عبارات نوراني ذيل از آن موارد است :
الف) دعا جهت فراهم شدن ياران به قدر كافي :
* سيد بن طاووس وكفعمي قنوتي از امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نقل مي كنند كه حضرت در آن به درگاه خدا عرضه مي دارد : اى كسى كه خلاف وعده اش رفتار نمى كند؛ وعده اى را كه به من دادى، وفا كن؛ و تمام يارانم را برايم گرد آور ، و به ايشان صبر و استقامت عطا كن.
يا مَنْ لايُخْلِفُ الْميعادَ أَنْجِزْ لي ما وَعَدْتَني ، وَاجْمَعْ لي أَصْحابي وَصَبِّرْهُمْ. (7)
ب) دعا جهت طلب ياري خداوند براي ياران
* در فرازي از دعايي كه سيد بن طاووس براي روز سيزدهم ماه رمضان نقل نموده اند مي خوانيم : خدايا؛ دوست بدار هر كسى او را دوست مى دارد، و دشمن بدار هر كسى را كه با او دشمنى مى ورزد، و يارى كن هر كه او را يارى مى كند...
اَللَّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ ، وَعادِ مَنْ عاداهُ ، وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ ... (8)
ج) دعا جهت ثبات قلوب ياران براي ولايت و نصرت امام :
* در دعايي كه امام صادق(علیه السلام) به عبدالله بن سنان در روز عاشوراء تعليم دادند آمده كه:
خدايا ... و دل هاى پيروان آن ها (عترت پيامبر) و حزب خودت را بر فرمان برى ، دوستى ، يارى و موالات آن ها ثابت و استوار بدار؛ و آنان را كمك كن و در برابر اذيّت هايى كه در راه تو به آنها مى رسد صبر و شكيبايى به ايشان عنايت فرما.
أَللَّهُمَّ ...وَثَبِّتْ قُلُوبَ شيعَتِهِمْ وَحِزْبِكَ عَلى طاعَتِهِمْ وَوِلايَتِهِمْ وَنُصْرَتِهِمْ وَمُوالاتِهِمْ ، وَأَعِنْهُمْ وَامْنَحْهُمُ الصَّبْرَ عَلَى الْأَذى فيكَ (9)
د) دعا جهت طلب تأييد وقوّت الهي براي ياران امام
* در قنوتي كه از امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نقل شده است آمده :
خداوندا ... و سپاهيان و يارانش را نيرومند و قوى گردان.
وَأَيِّدْ جُنُودَهُ وَأَعْوانَهُ... (10)
* در دعايي ديگر از حضرت آمده :
خداوندا ياري كنندۀ او را قوت بده
... الّلهُمّ ... و قَوِّ ناصِرَهُ ... (11)
* در دعاي معروف غيبت كه امام رضا(علیه السلام) امر به خواندن آن نموده اند مي خوانيم:
و او را به يارى خودت تأييد كن و با رعب افكندن بر دل دشمنانش پيروزش گردان ، و يارانش را نيرومند ساز.
وَأَيِّدْهُ بِالنَّصْرِ، وَانْصُرْهُ بِالرُّعْبِ، وَقَوِّ ناصِريهِ (12)
خصال ياوران مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
بايد دانست كه حكومت امام مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) حكومتي است عادلانه در افق عبوديت خدا و نيز ماهيّت جهاني دارد. قطعاً براي تحقّق يك چنين حكومتي با اين كيفيت و گستردگي بايد از بهترين رهبري و برنامه و ناب ترين و خالصترين ياران بهره برد ، طبعاً رهبري و برنامۀ عالي و سعادت آفرين در ولايت و مديريت امام متجلّي است. در ياران حضرت نيز بايد خصال و صفاتي وجود داشته باشد تا با رهبري و برنامۀ حضرت سنخيّت داشته و نيز بتواند عامل بسيار خوبي براي جذب و انقلاب در قلوب و تحوّل به سمت آرمانهاي الهيِ حضرت بوده و در عمل هم الگويي عالي براي انسانهاي بيگانه از تعاليم اسلامي و الهي باشد.
اينك به معرّفي و بررسي برخي از خصال ياوران مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) خواهيم پرداخت كه در لسان ادعيّه بدانها اشاره شده است:
1 . معرفت و يقين
اعتقاد و يقين به راه، جزء اصولي ترين شرايط هر حركتي است، ياران وليعصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در مورد اطاعت و ياريشان از حضرت، عاري از هر گونه شك و شبهه اي هستند و به فرامين ايشان و ضرورت اطاعت از امامشان ايمان و يقين دارند.
در دعاي غيبت كه مولايمان امام رضا(علیه السلام) امر به خواندن آن نموده اند و نيز در دعاي ظهور كه سيد بن طاووس آن را نقل نموده است آمده :
...آن چه گفتيم (در مورد ياري حضرت) را براى ما خالص از هر شكّ و شبهه اى قرار بده.
...وَاجْعَلْ ذلِكَ لَنا خالِصاً مِنْ كُلِّ شَكٍّ وَشُبْهَةٍ. (13)
2 . خلوص نيّت
* باز در همان مدرك سابق بعد از همان فراز مذكور مي خوانيم:
آن چه گفتيم (در مورد ياري حضرت) را براى ما خالى از خودنمايى و شهرت گردان؛ كه به وسيله آن ،كسى غير از تو را طلب نكنيم، و جز تو را اراده ننمائيم.
وَاجْعَلْ ذلِكَ لَنا خالِصاً مِنْ كُلِّ ... رِياءٍ وَسُمْعَةٍ ، لانَطْلُبُ بِهِ غَيْرَكَ ، وَلانُريدُ بِهِ سِواكَ (14)
* در دعايي ديگر:
آن چه گفتيم (در مورد ياري حضرت) را براى ما خالى از خودنمايى و شهرت گردان آن گونه كه به غير تو اعتماد نكنيم و از اين كار ، جز تو را نطلبيم.
وَاجْعَلْ ذلِكَ مِنَّا خالِصاً مِنْ كُلِّ شَكٍّ وَشُبْهَةٍ وَرِياءٍ وَسُمْعَةٍ ، حَتَّى لانُريدَ بِهِ غَيْرَكَ ، وَلانَطْلُبَ بِهِ إِلّا وَجْهَكَ. (15) .
3 . اطاعت
ياران مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فرمان امام را دستور خدا مي دانند و آنان چون حقيقت عبوديّت را در وجود خود يافته اند، بي چون و چرا و در هر شرايطي مطيع امر مولايند.
* در دعاي ظهور مي خوانيم:
ما را موفّق به تبعيّت و پيروى و اداى حقّ آن حضرت بفرما ، بر ما منّت بگذار به پيروى از ايشان در سختى ها و رنج ها. الّلهُمَّ ... وَوَفِّقْنا لِمُتابَعَتِهِ ، وَأَداءِ حَقِّه وَامْنُنْ عَلَيْنا بِمُتابَعَتِهِ فِي الْبَأْساءِ وَالضَّرَّاءِ. (16)
اطاعت از امام اگر برخاسته از معرفت و محبّت مولا باشد، صحنه هاي زيبايي را خواهد آفريد كه تنها با منطقِ عشق قابل تفسير است. ياران امام در امتثال امر مولا از يكديگر سبقت مي گيرند و گاه حتّي منتظر امر مولا نبوده، ارادۀ ايشان را كشف كرده و به سمت برآوردن آن از هم پيشي مي گيرند.
* در دعاي عهد مي خوانيم:
خداوندا مرا از كساني قرار ده كه براي برآوردن خواسته هاي امام سرعت مي گيرند و اوامرش را اطاعت كرده و براي برآوردن ارادۀ مولا بر يكديگر سبقت مي گيرند.
أَللَّهُمَّ اجْعَلْني مِنْ ...الْمُسارِعينَ إِلَيْهِ في قَضاءِ حَوائِجِهِ ، وَالْمُمْتَثِلينَ لِأَوامِرِهِ ... وَالسَّابِقينَ إِلى إِرادَتِهِ. (17)
4 . داراي دغدغه و افق ديد جهاني هستند
* در دعاي امام حسن عسكري7 در قنوت شريفشان در شأن اصحاب حضرت آمده:
بارالها ؛ به وسيلۀ ايشان ، تمام افق هاى هستى ، و تمام گوشه ها و اقطار جهان را ، پر از عدل و داد و رحم و مهربانى و احسان گردان.
أَللَّهُمَّ وَامْلَأْ بِهِمْ كُلَّ اُفُقٍ مِنَ الْآفاقِ ، وَقُطْرٍ مِنَ الْأَقْطارِ قِسْطاً وَعَدْلاً وَمَرْحَمَةً وَفَضْلاً. (18)
5 . داراي گروه و تشكيلات محكم و منسجم هستند
* در دعايي كه سيد بن طاووس آن را نقل فرموده كه پس از نماز صبح مولايمان را با آن زيارت ميكنيم مي خوانيم: خداوندا مرا از ياوران و پيروان و مدافعانش قرار بده و مرا از شهادت طلبان در پيشگاه و ركاب همايونى او قرار ده كه با تمام شوق ،آرزوى شهادت مى كنند نه با اجبار؛ در صفى كه اهل آن را در قرآنت وصف كرده اى و گفتى: صف بسته اند، گويى اينان بنيانى آهنين هستند در فرمان بردارى تو و رسولت و آل او - كه بر ايشان درود باد.
وَاجْعَلْني مِنْ أَنْصارِهِ وَأَشْياعِهِ ، وَالذَّابّينَ عَنْهُ وَاجْعَلْني مِنَ الْمُسْتَشْهَدينَ بَيْنَ يَدَيْهِ ، طائِعاً غَيْرَ مُكْرَهٍ ، فِي الصَّفِّ الَّذي نَعَتَّ أَهْلَهُ في كِتابِكَ ، فَقُلْتَ صَفّاً كَأَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوصٌ عَلى طاعَتِكَ وَطاعَةِ رَسُولِكَ وَآلِهِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ. (19)
* دردعاي قنوت حضرت حجّت(عجل الله تعالی فرجه الشریف) كه سيّد بن طاووس آن را نقل نموده است آمده:
...و براى يارى حق و حقيقت به هم پيوسته ايم ...
... وَ إِنَّا عَلى نَصْرِ الْحَقِّ مُتَعاصِبُونَ ... (20)
* در دعاي قنوت امام حسن عسكري(علیه السلام)، از جملۀ خصال ياران مهدي(عج) اينطور آمده:
... و پس از آن همه اختلاف و دشمنى و قطع رابطه در روزگارشان، گروهى تشكيل دادند ...
... فَائْتَلَفُوا بَعْدَ التَّدابُرِ وَالتَّقاطُعِ في دَهْرِهِمْ ... (21)
6 . دغدغۀ حكومت
ياران امام يكي از مهمترين زمينه هاي پيروزي كاملِ حق در همۀ ابعاد و نيز عزّت اسلام و مسلمين و ذلّت دشمنان و منافقين را تشكيل حكومت اسلامي مي دانند.
* در دعاي افتتاح مي خوانيم:
بارالها ؛ واقعيّت آن است كه ما مشتاق دولت كريمۀ آن حضرت هستيم كه در سايه حضور پيشواى معصوممان، اسلام و اسلاميان را عزيز و نيرومند گردانى ، و نفاق و منافقين را خوار و ذليل نمايى.
اَللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَيْكَ في دَوْلَةٍ كَريمَةٍ ، تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلامَ وَأَهْلَهُ ، وَتُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وَأَهْلَهُ. (22)
7 . دغدغه هدايتگري
از مهمترين اهداف ظهور و قيام امام مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) زدودن تاريكيها و ابرهاي تار و سياهِ شرك و شكّ و غفلت است، لذا هدايت فكري و عقيدتي و اصلاح رفتارهاي فردي و اجتماعي بشرّيت، سرلوحۀ برنامه هاي حضرت و يارانشان مي باشد.
* در دعاي افتتاح و دعاي ظهور مي خوانيم:
... و درآن حكومت، ما را از كسانى قرار دهى كه مردم را به اطاعت از تو فرا بخوانيم، و همه را به راه تو رهبرى كنيم...
... وَتَجْعَلُنا فيها مِنَ الدُّعاةِ إِلى طاعَتِكَ ، وَالْقادَةِ إِلى سَبيلِكَ... (23)
8 . زدودن موانع ياري
ياران حضرت حجّت(عج) براي ياريِ خالصانه و كامل خود نسبت به حضرت طبعاً با موانعي نيز روبرو هستند كه بايد آنها را برطرف سازند. اين موانع كه در واقع همان تعلّقات مادّي است در يك دسته بندي به سه نوع تقسيم مي گردند:
الف) تعلّقات جسمي ب) تعلّقات مالي ج) تعلّقات قلبي و عاطفي
* در دعا مي خوانيم:
همه وسيله هايى را كه آن ها را به خار و خاشاك زودگذر دنيا مى رساند از بيخ و بن بركندند.
وَقَطَعُوا الْأَسْبابَ الْمُتَّصِلَةَ بِعاجِلِ حُطامِ الدُّنْيا. (24)
ياران حضرت در مسير ياري امامشان از راحتي ها و آسايش بدني خود (تعلّقات جسمي) دست شسته اند؛
* امام حسن عسكري(ع) در دعاي قنوتشان ازخصال ياران مهدي(عج) اينگونه ياد كرده اند:
... و از بستر و خواب آرام گذشتند.
... وَعَطَّلُوا الْوَثيرَ مِنَ الْمِهادِ (25)
* سيد بن طاووس دعايي را جهت ظهور حضرت براي روز سيزدهم ماه رمضان نقل مي كندكه در فرازي از آن مي خوانيم: بارالها در انجام اوامر آن حضرت، تنبلى و سستى و سهل انگارى كردن را از ما دور كن...
وَاصْرِفْ عَنَّا في أَمْرِهِ السَّامَةَ وَالْكَسَلَ وَالْفَتْرَةَ (26)
* در دعاي معروف غيبت نيز قريب به همين عبارات در بيان امام رضا(علیه السلام) ديده مي شود(27)
اصحاب المهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از تعلّقات مالي خويش هم براي نصرت حضرت گذشته اند؛
* در قنوت امام حسن عسكري(علیه السلام) مي خوانيم:
و تجارت ها و بازرگانى خود را رها كردند ، و به كسب و كار خويش ضرر و زيان وارد كردند.
وَ رَفَضُوا تِجاراتِهِمْ ، وَأَضَرُّوا بِمَعايِشِهِمْ. (28)
انصارالمهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از تعلّقات قلبي و عاطفي خويش هم در راه مولا و ياري او گذشته اند، البته تعلّق قلبيِ فيما بين آنها با مولايشان آنقدر گيرا و زيبا و به قدري پررنگ و پر شور است كه خود به خود محبّتها و عواطف دنيوي در برابر آن رنگ باخته است؛
* در قنوت امام حسن عسكري(علیه السلام) مي خوانيم:
همان عزيزان و ياورانى كه از خانواده و فرزندان شان دست كشيده ، و وطن را ترك كردند.
اَلَّذينَ سَلَوْا عَنِ الْأَهْلِ وَالْأَوْلادِ ، وَجَفَوُا الْوَطَنَ
و بدون پنهان شدن از شهرشان از مجالس و محافل مهمّشان دست شستند
وَفُقِدُوا في أَنْدِيَتِهِمْ بِغَيْرِ غَيْبَةٍ عَنْ مِصْرِهِمْ
و نزديكانى را كه سد راه شان مى شدند، كنار گذاشتند
وَقَلَوُا الْقَريبَ مِمَّنْ صَدَّ عَنْ وِجْهَتِهِمْ (29)
9 . خدمت خالصانه و خيرخواهانه به امام
* در دعاي شب نيمۀ شعبان مي خوانيم:
و ما را در گروه ياران و مخلصان بى آلايشانش قرار ده.
وَاكْتُبْنا في أَعْوانِهِ وَخُلَصائِهِ. (30)
* در دعايي براي ظهور در روز سيزدهم ماه رمضان مي خوانيم:
و ما را از جويندگان رضايت خودت با خيرخواهى براى آن حضرت، قرار بده.
وَاجْعَلْنا مِنَ الطَّالِبينَ رِضاكَ بِمُناصَحَتِهِ. (31)
* در دعاي معروف غيبت مي خوانيم:
ما را جزء گروه او قرار ده ... كه از خيرخواهى او رضاى تو را مى طلبند.
وَاجْعَلْنا في حِزْبِهِ ... اَلطَّالِبينَ رِضاكَ بِمُناصَحَتِهِ. (32)
10 . صبر و پايداري
حضرت مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در قلّۀ عبوديّت و طاعت حق هستند و تمام رنجهاي دوران غيبت و نيز سختيهاي دوران قيام و حكومت خود را براي خدا به جان خريده اند، رنجهايي كه به پاره اي از آنها در دعاي قنوت امام حسن عسكري(علیه السلام) اشاره شده است:
بارالها ؛ همان گونه كه جان خويش را به خاطر تو در تير رس مخالفان قرار داد ، و سعى نيكو نموده است به بذل خون خود از براى دفاع نمودن از حريم مؤمنان، و در ردّ شرّ و بدى ستم كاران ، بى دين شدگان و شك كنندگان ؛ تا جايى كه گناهانى كه آشكار شده بود پنهان كرد و چيزهايى را آشكار كرد كه دانشمندان دينى پيمان داده بودند آن چيزها را براى مردم تبيين و روشن كنند و كتمان نكنند؛ ولى آن امور را به فراموشى سپرده بودند، و مردم را تنها به فرمان بردارى از تو فرا خواند ، و اينكه كسى از مخلوقات را براى تو شريك قرار ندهد و دستورش را برتر از دستور تو قرار ندهد .
افزون بر آن چه گفته شد ، تلخى سختى ها و رنج هاى خشمى را كه قلب را مجروح مى كند ، در راه تو جرعه جرعه مى نوشد ؛ غم هايى را كه پيوسته به او مى رسد ، تحمّل مى كند ؛ امور دردناكى كه تازه به او مى رسد كه هر لحظه تازه تر مى شود ؛ غصّه هايى كه در گلوى مانده و از حلقوم فرو نمى رود ، و پهلوى انسان توان تحمّلش را ندارد ؛ تحمّل مى كند. اين ها در هنگامى است كه به دستورى از دستورات و كارهاى تو مى نگرد، ولى دستش كوتاه است و نمى تواند آن دستور دگرگون شده را تغيير دهد و آن گونه كه تو دوست دارى قرارش دهد .
أَللَّهُمَّ فَكَما نَصَبَ نَفْسَهُ غَرَضاً فيكَ لِلْأَبْعَدينَ ، وَجادَ بِبَذْلِ مُهْجَتِهِ لَكَ في الذَّبِّ عَنْ حَريمِ الْمُؤْمِنينَ ، وَرَدَّ شَرَّ بُغاةِ الْمُرْتَدّينَ الْمُريبينَ حَتَّى أَخْفى ما كانَ جُهِرَ بِهِ مِنَ الْمَعاصي ، وَأَبْدا ما كانَ نَبَذَهُ الْعُلَماءُ وَراءَ ظُهُورِهِمْ مِمَّا أَخَذْتَ ميثاقَهُمْ على أَنْ يُبَيِّنُوهُ لِلنَّاسِ وَلايَكْتُمُوهُ ، وَدَعا إِلى إِفْرادِكَ بِالطَّاعَةِ ، وَأَلّا يَجْعَلَ لَكَ شَريكاً مِنْ خَلْقِكَ يَعْلُو أَمْرُهُ عَلى أَمْرِكَ .
مَعَ ما يَتَجَرَّعُهُ فيكَ مِنْ مَراراتِ الْغَيْظِ الْجارِحَةِ بِحَواسِّ ] بِمَواسِي خ [الْقُلُوبِ ، وَما يَعْتَوِرُهُ مِنَ الْغُمُومِ ، وَيَفْزَعُ عَلَيْهِ مِنْ أَحْداثِ الْخُطُوبِ ، وَيَشْرَقُ بِهِ مِنَ الْغُصَصِ الَّتي لاتَبْتَلِعُهَا الْحُلُوقُ وَلاتَحْنُو عَلَيْهَا الضُّلُوعُ عِنْدَ نَظَرِهِ إِلى أَمْرٍ مِنْ أَمْرِكَ ، وَلاتَنالُهُ يَدُهُ بِتَغْييرِهِ وَرَدِّهِ إِلى مَحَبَّتِكَ .(33)
طبعاً ياران حضرت نيز چه در دوران غيبت و چه در هنگامۀ ظهور و دوران قيام و نيز در سختيهاي دوران حكومت امام، بايد جامشان از ميِ صبر لبريز بوده و در برابر فشارهاي گوناگون مقاومت بالايي داشته باشند.
* بارالها ما را بر پيرويش ثابت قدم بدار.
أَللَّهُمَّ ... وَثَبِّتْنا عَلى مُشايَعَتِهِ. (34)
11 . ياريِ واليانِ أمر
ياران حضرت حجّت(عجل الله تعالی فرجه الشریف) كه اُفقي جز طاعت خدا و عبوديّت ندارند خوب مي دانند اطاعت از خدا تنها اطاعت از خود خدا نيست. اطاعت خدا، اطاعت از خدا و آن كساني است كه در سلسلۀ ولايت الّله به خدا منتهي مي گردند. پس آنها براي اطاعت از پروردگار خويش، اطاعت از مولا و امامشان را واجب دانسته و مدّ نظر داشته و براي اطاعت از حضرت ايشان، اطاعت از واليان امرِ از طرف ايشان را هم بر خود واجب ولازم مي دانند، چرا كه اولياء أمر كه در واقع جانشينان يا فرمانده هان امام هستند در نگاه آنها، خالص ترين بندگان و برگزيدگان از خلق هستند.
* در دعاي معروف غيبت مي خوانيم:
خدايا ؛ بر فرمان دارانش و پيشوايان از فرزندان او رحمت فرست، و به آرزوهاى (مقدّس شان) برسان، و بر عمرشان بيفزا، و نصرت با عزت به آنها عنايت بفرما، و آن چه از امر دينت به آن ها مربوط ساخته اى ، كامل و تمام گردان، و اساس حكومت آنها را ثبات و پايداري عنايت كن، و ما را از مددكاران آنان قرار ده، و از يارى كنندگان دينت مقرّر فرما.
زيرا آنان، معدن هاى كلمات تو، و ستون هاي توحيد تو و اُستوانه هاي دين تو، و سرپرستان امر از طرف تو، و بندگان مخلص تو، و نيكوكاران از ميان بندگان تو، و دوستان تو و فرزندان اولياى تو، و برگزيدۀ از فرزندان پيامبران تو هستند . و درود و رحمت و بركت هاى تو بر آنان نثار باد .
أَللَّهُمَّ وَصَلِّ عَلى وُلاةِ عُهدِهِ ، والأئمه من وُلدِه وَبَلِّغْهُمْ آمالَهُمْ ، وَزِدْ في آجالِهِمْ وَأعِزَّ نَصرَهُمْ وَتَمِّمْ لَهُمْ ما أَسْنَدْتَ إِلَيْهِمْ مِنْ أَمْرِ دينِكَ ،و ثَبّت دَعائمَهُم ، وَاجْعَلْنا لَهُمْ أَعْواناً وَعَلى دينِكَ أَنْصاراً،فَإِنَّهُمْ مَعادِنُ كَلِماتِكَ ، وَ أركانُ توحيدِك و دَعائمُ دينِك وَ وُلاةُ أَمْرِكَ ، وَخالِصَتُكَ مِنْ عِبادِكَ، وَصَفوَتُكَ مِنْ خَلْقِكَ، وَأَوْلِيائُكَ وَسَلائِلُ أَوْلِيائِكَ ، وَصَفْوَهُ أَوْلادُ رُسُلِك، وَالسَّلامُ عليهِم و رَحمَه اللهِ و بَرَكاتُه. (35)
12 . ديپلماسي فعّال و پويا
ياران امام، براي اهداف الهي و هدايتگرانۀ خود گاهي نيازمند ارتباطات گستردۀ فرامرزي و حتّي فرا ديني مي شوند، لذا متّحداني را در عالم براي نيل به آن اهداف در نظر مي گيرند و با نگاه انسان دوستانه و با محبّت واقعي و نه فقط به عنوان استفادۀ ابزاري و سياسي، به آنها مي نگرند و با ايشان تعامل مي كنند.
* در دعاي قنوت امام حسن عسكري(علیه السلام) در زمرۀ خصال ياران امام آمده كه:
... و با افراد دوردستى كه نسبتى نداشتند، به خاطر كمك و يارى آن ها در كارشان، رابطه دوستى برقرار كردند.
..وَخالَلُوا الْبَعيدَ مِمَّنْ عاضَدَهُمْ عَلى أَمْرِهِمْ. (36)
13 . حمايتِ با صلابت
ياران حضرت در راه امام و اطاعت از ايشان هيچگونه كوتاهي و مسامحه اي ندارند و در برابر طواغيت و گردنكشان و سفّاكان، چون سدّي آهنين قرار گرفته و خون آنها را براي زدودن موانع هدايت و آزادي و آزادگي انسانها بر زمين مي ريزند.
* در دعايي كه سيد بن طاووس نقل فرمودندكه پس از نماز صبح مولايمان را با آن زيارت مي كنيم، مي خوانيم: خداوندا مرا از ياوران و پيروان و مدافعانش و از شهادت طلبان در پيشگاه و ركاب همايونى او قرار بده آنانكه با تمام شوق آرزوى شهادت مى كنند نه با اجبار؛ در صفى كه اهل آن را در قرآنت وصف كرده اى و گفتى: صف بسته اند، گويى اينان بنيانى آهنين هستند در فرمان بردارى تو و رسولت و آل او كه بر ايشان درود باد.
وَاجْعَلْني مِنْ أَنْصارِهِ وَأَشْياعِهِ ، وَالذَّابّينَ عَنْهُ وَاجْعَلْني مِنَ الْمُسْتَشْهَدينَ بَيْنَ يَدَيْهِ ، طائِعاً غَيْرَ مُكْرَهٍ ، فِي الصَّفِّ الَّذي نَعَتَّ أَهْلَهُ في كِتابِكَ ، فَقُلْتَ صَفّاً كَأَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوصٌ عَلى طاعَتِكَ وَطاعَةِ رَسُولِكَ وَآلِهِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ. (37)
* در دعايي براي ظهور:
خداوندا خون ايشان (ظالمان) را به دست مؤمنان بريز.
وَاسفِك بِأيدي المؤمِنينَ دمائَهُم. (38)
* در دعاي قنوت امام حسن عسكري(علیه السلام) :
... آن كساني كه آنان را اسلحه و دژ مستحكم آن حضرت قرار دادي ...
ألّذينَ جَعَلتَهُم سِلاحَهُ و حِصنَهُ ... (39)
14 . شهادت طلبي
ياران امام مهدي(عج) بالاترين توفيق و سعادت رادر كنار امام، شهادت در برابر ايشان مي دانند، چه فوزي از اين بالاتر كه انسان در مَرئي و مَنظر امام و مولاي خويش شهادت را در آغوش بگيرد. شهادت در ركاب امام و در مسير اطاعت ايشان در واقع اثباتِ نهايت وفاداري و عشق به ساحت مولاست.
* در دعاي عهد و بسياري از دعاهاي منقول ، اين مقام رفيع را از خدا مسئلت مي كنيم:
الّلهُمَّ اجعَلني مِنَ ... الْمُسْتَشْهَدينَ بَيْنَ يَدَيْهِ. (40)
* در دعاي شب نيمۀ شعبان از خدا مي خواهيم تا خونخواهي ما را به خونخواهي حضرت پيوسته گرداند. ... وَاقرِن ثارَنا بِثارِه ... (41)
15 . ارتباط عاطفي با امام
شايد محبّت و عشق به امام يگانه خصلتي باشد كه ياران امام در وجود خود احساس مي كنند. عشقِ برخاسته از معرفت به امام . و چه بسا منشأ تمام خصال نيك و لازم براي يك ياور حقيقي و دل باخته و يك سربازِ مطيع از همين چشمۀ جوشان عشق باشد كه سرچشمه مي گيرد و خود مي نماياند.
بر اساس همين عشق است كه ياران امام با ايشان اُنس داشته و امام نيز آنها را پناهگاهِ خويش مي داند.
* در دعاي قنوت امام حسن عسكري(علیه السلام) در زمرۀ خصال ياران مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) آمده است:
... همان ياراني كه ايشان را پناهگاه و مونس آن حضرت قرار دادي ...
... الِذينَ جَعَلتَهُم ... مَفزَعَهُ وَ اُنسَه ...
خداوندا به وسيلۀ او قلبهاي مرده را زنده گردان ... همانگونه كه زبان ما را به ياد او گويا كردى، و بر قلب ما گذراندى كه تو را به خاطر او فرا بخوانيم و دعايش كنيم، و ما را موفّق گرداندى تا مردم را به سوى او بخوانيم ، و غافلان را از او دور كنيم ؛ محبّت و دوستى نسبت به او را در دل ما جاى دادى، و گرايش و ميل يافتن به او را در ما قرار دادي... .
أَللَّهُمَّ وَأَحْيِ بِهِ الْقُلُوبَ الْمَيِّتَةَ ... كَما أَلْهَجْتَنا بِذِكْرِهِ ، وَأَخْطَرْتَ بِبالِنا دُعاءَكَ لَهُ ، وَوَفَّقْتَنا لِلدُّعاءِ إِلَيْهِ ، وَحِياشَةِ أَهْلِ الْغَفْلَةِ عَنْهُ ، وَأَسْكَنْتَ في قُلُوبِنا مَحَبَّتَهُ ، وَالطَّمَعَ فيهِ ... . (42)
نتیجه:
و اساساً بر مبناي همين عشق است كه ياران امام اهل دعا به درگاه الهي هستند و براي سلامتي، فرج و پيروزي امام دعا مي كنند: اللَّهُمَّ كُنْ لِوَلِيِّكَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ عَلَى آبَائِهِ فِي هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِي كُلِّ سَاعَةٍ وَلِيّا وَ حَافِظا وَ قَائِدا وَ نَاصِرا وَ دَلِيلا وَ عَيْنا حَتَّى تُسْكِنَهُ أَرْضَكَ طَوْعا وَ تُمَتِّعَهُ فِيهَا طَوِيلا (43)
پی نوشت ها :
(1) مفاتيح الجنان : 539 ، زاد المعاد : 488 ، البلد الأمين : 124 ، مصباح الزائر : 455 ، المصباح : 729 ، الصحيفة الصادقيّة : 204 ، باب السعادة : 214.
(2) مهج الدعوات : 72 ، البلد الأمين : 651.
(3) مصباح المتهجّد : 366 ، جمال الاُسبوع : 256 ، البحار : 251/89 ، أبواب الجنّات : 183.
(4) إقبال الأعمال : 426 ، البحار : 37/98 ، باب السعادة : 85 .
(5) مهج الدعوات : 85 ، البلد الأمين : 660 ، ودر مصباح المتهجّد : 156.
(6) البحار : 207/85 ودعاي افتتاح در زاد المعاد : 110 ، المصباح : 770 ، مصباح المتهجّد : 577 ، إقبال الأعمال : 322.
(7) مهج الدعوات : 91 ، البلد الأمين : 665.
(8) إقبال الأعمال : 427.
(9) مصباح المتهجّد : 782 ، البحار : 303/101.
(10) مهج الدعوات : 90 ، البلد الأمين : 664 .
(11) إقبال الأعمال : 427.
(12) جمال الاُسبوع : 307 ، ودر مصباح المتهجّد : 409 ، والمصباح : 726 ، والبلد الأمين : 122 با اندكي تفاوت ، و نيز با قدري كم و زياد در مصباح الزائر : 457 .
(13) إقبال الأعمال : 427 ودعاي غيبت در جمال الاُسبوع : 307 ، و در مصباح المتهجّد : 409 ، والمصباح : 726 ، والبلد الأمين : 122 با اندكي تفاوت ، و نيز با قدري كم و زياد در مصباح الزائر : 457 .
(14) همان.
(15) همان.
(16) إقبال الأعمال : 427.
(17) مفاتيح الجنان : 539 ، زاد المعاد : 488 ، البلد الأمين : 124 ، مصباح الزائر : 455 ، المصباح : 729 ، الصحيفة الصادقيّة : 204 ، باب السعادة : 214
(18) مهج الدعوات : 85 ، البلد الأمين : 660 ، وفي مصباح المتهجّد : 156 .
(19) زاد المعاد : 487 ، مصباح الزائر : 454.
(20) مهج الدعوات : 90 ، البلد الأمين : 664.
(21) مهج الدعوات : 85 ، البلد الأمين : 660 ، وفي مصباح المتهجّد : 156 با اندكي تفاوت.
(22) زاد المعاد : 110 ، المصباح : 770 ، مصباح المتهجّد : 577 ، إقبال الأعمال : 322.
(23) همان و دعاي ظهور در كتاب اقبال الأعمال : 585 .
(24) مهج الدعوات : 85 ، البلد الأمين : 660 ، و در مصباح المتهجّد : 156 با اندكي تفاوت.
(25) همان.
(26) إقبال الأعمال : 427.
(27) جمال الاُسبوع: 307، ودر مصباح المتهجّد: 409، والمصباح : 726
(28) مهج الدعوات : 85 ، البلد الأمين : 660 ، وفي مصباح المتهجّد : 156 با اندكي تفاوت.
(29) همان.
(30) إقبال الأعمال : 218 ، زاد المعاد : 63 ، المصباح : 724 ، مصباح الزائر : 315.
(31) إقبال الأعمال : 427.
(32) جمال الاُسبوع : 307 ، ودر مصباح المتهجّد : 409 ، والمصباح : 726 ، والبلد الأمين : 122
(33) مهج الدعوات : 85 ، البلد الأمين : 660 ، وفي مصباح المتهجّد : 156 با اندكي تفاوت.
(34) جمال الاُسبوع : 307 ، ودر مصباح المتهجّد : 409 ، والمصباح : 726 ، والبلد الأمين: 122
(35) همان.
(36) مهج الدعوات : 85 ، البلد الأمين : 660 ، و در مصباح المتهجّد : 156 با اندكي تفاوت.
(37) زاد المعاد : 487 ، مصباح الزائر : 454.
(38) إقبال الأعمال : 427 و 448.
(39) مهج الدعوات : 85 ، البلد الأمين : 660 ، و در مصباح المتهجّد : 156 با اندكي تفاوت.
(40) مفاتيح الجنان : 539 ، زاد المعاد : 488 ، البلد الأمين : 124 ، مصباح الزائر : 455 ، المصباح : 729 ، الصحيفة الصادقيّة : 204 ، باب السعادة :.214
(41) إقبال الأعمال : 218 ، زاد المعاد : 63 ، المصباح : 724 ، مصباح الزائر :315.
(42) مهج الدعوات : 85 ، البلد الأمين : 660 ، و در مصباح المتهجّد : 156 با اندكي تفاوت.
(43) مفاتيح الجنان : دعاي شب بيست و سوّم ، إقبال الأعمال :191
نگارنده : رضا زكريائي
