مقدمه:
رجعت چه اهميتي دارد كه معصومان (عليهم السلام) تا اين مقدار در روايات، ادعيه، و زيارات بر آن تأكيد كرده‌اند، تا حدّي كه بعضي از علما و بزرگان دين، رجعت را از ضروريات مذهب شيعه برشمرده‌اند؟ رجعت به دنيا، تنها به اذن و اراده الهي قابل تحقق است و چون همه افعال خداي حكيم، از روي حكمت است، رجعت نيز داراي حكمت خواهد بود. موضوع هدف از رجعت امری است که در نوشتار حاضرمورد بحث و بررسی قرا ر گرفته است.
مواردی از اهداف رجعت
اين‌جا به مواردي از اهداف رجعت اشاره مي‌كنيم:
1) انتقام گرفتن از ستمگران
در رجعت، گروهي از منافقان و ستمگران تاريخ كه در حق انسان‌ها، از هيچ ظلم و ستمي دريغ نكردند و غصب كنندگان خلافتِ اهل‌بيت پيامبر (صلی الله عليه و آله و سلم) به دنيا برمي‌گردند، تا قبل از قيامت به بخشي از مجازات‌هاي خود برسند.
امام صادق (عليه السلام) فرمود: هنگامي كه كار حسين (عليه السلام) خاتمه يافت، ملائكه به درگاه خداوند تضرع كردند. پس خداوند سايه حضرت قائم (عجل الله تعالي فرجه الشريف) را برپا داشت و فرمود: «به وسيله اين، از آنان كه به او ستم كردند ]قاتلان امام حسين (عليه السلام)[ انتقام مي‌گيرم».[1]
امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) در صورتي مي‌تواند از قاتلان امام حسين (عليه السلام) انتقام بگيرد كه آن‌ها زنده باشند و اين، با رجعت تحقق مي‌يابد.
2) نصرت دين
يكي از اهدافي كه رجعت مؤمنان بر آن استوار است، نصرت و ياري رساندن به دين الهي در عصر طلايي ظهور امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) است. بزرگي و عظمت قيام جهاني حضرت امام مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) مي‌‌طلبد كه ياران آن حضرت، از حيث تعداد و نيرو، متناسب با آن نهضت باشند.
اعتقاد به رجعت و بازگشت به دنيا، مي‌تواند نقش برجسته‌اي در نشاط ديني و اميد حضور در حكومت جهاني حضرت امام مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) داشته باشد. رجعت، براي همه افراد ـ چه زن و چه مرد كه لايق ياري رساندن بوده و قبلاً از دنيا رفته‌اند ـ زمينه اين مهم را فراهم مي‌سازد.
در برخي دعاها از خداي بزرگ مي‌خواهيم ـ اگر زنده نبوديم ـ ما را در دوران ظهور امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) زنده گرداند تا او را ياري دهيم؛ همان طور كه در دعاي روز بيست و پنجم ماه ذيقعده مي‌خوانيم:
(خداوندا ! فرج اوليايت را نزديك كن و آن‌چه به ستم از آنان گرفته‌اند، به ايشان برگردان و قائم‌شان (عليه السلام) به حق ظاهر كن ... خداوندا! بر آن بزرگوار و پدرانش درود فرست و ما را از يارانش قرار ده و در رجعتش محشورمان كن تا از ياري‌كنندگان او باشيم). [2]
اين دعاها و خواستن‌ها مخصوص همه انسان‌هاست، چه زن و چه مرد، تا در آن زمان، از رجعت كنندگان و در صف ياران مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) باشند.
3) لذت بردن مؤمنان از حاكميت اسلام
بسياري از مؤمنان، در طول تاريخ، آرزوي حاكميت دين در سراسر جهان را داشتند و در اين راه مبارزه كردند؛ اما دشمنان دين، با ظلم و جور خود نگذاشتند دين در تمام ابعاد، حاكميت يابد. در دوران رجعت، مؤمنان برمي‌گردند تا عزّت دين و خفت و خواري ظالمان را ببينند.
امام باقر (عليه السلام) فرمود:
اما مؤمنان، به سوي روشنايي‌هاي چشمان‌شان برمي‌گردند [تا چشم‌شان با ديدن حكومت عدل امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) روشن شود] و اما ستمگران، برمي‌گردند تا دچار عذاب الهي گردند؛ چنان‌كه خداوند مي‌فرمايد: «و قطعاً غير از آن عذاب بزرگتر، از عذاب اين دنيا به آنان مي‌چشانيم».[3]
4) تأثر كافران از استقرار حكومت مهدوی
يكي از اهدافي كه در روايات بسيار تكرار شده و حتي در تعاريف رجعت هم انعكاس يافته است،[4] عزت مؤمنان و خواري و ذلت منافقان است.
امام باقر (عليه السلام) مي‌فرمايد:
هيچ شخص نيك و بدي از اين امت نيست، مگر اين‌كه رجعت مي‌كنند؛ مؤمنان برمي‌گردند تا اين‌كه عزيز شده، چشمان‌شان روشن شود و فجّار برمي‌گردند تا خداوند ذليل‌شان كند. آيا نشنيده‌اي گفتار خداوند را كه مي‌فرمايد: همانا عذاب نزديكتر (كوچكتر) را كه غير از عذاب بزرگتر است به آن‌ها مي‌چشانيم[5].
عذاب نزديكتر، به عذاب رجعت منطبق شده است.
حضرت علي (عليه السلام) در تفسير آيه مبارك (رُبَما يَوَدُّ الَّذينَ كَفَرُوا لَوْ كانُوا مُسْلِمينَ ) [6] مي‌فرمايد:
زماني كه من با شيعيانم با پيروان‌شان برمي‌گرديم، بني‌اميه را با خواري و ذلت به قتل مي‌رسانم. در اين هنگام، كفار مي‌گويند: «اي كاش مسلمان بوديم!»[7] .
5) تكامل مؤمنان
يكي از اهداف رجعت، رسيدن به تكامل نهايي است؛ چون رجعت، عمومي نيست و ويژه مؤمنان و طاغيان ستم‌گر محض است، بازگشت آنان به زندگي دنيوي، به منظور تكميل حلقه كمال گروه اول و چشيدن كيفر دنيوي گروه دوم است.
به تعبير ديگر، مؤمنان خالص، در مسير تكامل معنوي با موانع دشمنان روبه‌رو بودند و از تكامل باز ماندند. حكمت الهي اقتضا مي‌كند كه آن‌ها سير تكاملي خود را از طريق بازگشت به اين جهان به پايان برسانند و در گسترش حكومت حق شركت كنند كه شركت در چنين حكومتي از افتخارات بزرگ است.
پس دانستيم كه در رسيدن به تكامل نهايي كه همان رجعت است، مردان و زنان مي‌توانند با بازگشت مجدد به دنيا مسير اصلي و پاياني كمال خود را طي كنند
نتیجه:
بر اساس آن چه از روایات مورد بحث به دست آمد، به مقتضای حکمت و اذن الهی عده ای از مؤمنان خالص و کافران خالص به دنیا بر می گردند. در حالی که مومنان نصرت دهنده دین الهی و طی کننده مسیر کمال خود می باشند و از نعمت حکومت امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بهره‌مند هستند. اما منافقان و مستکبران شاهد ذلّت و خواری و مجازات خود خواهند بود.
پی‌نوشت‌ها:
[1] . «لَمَّا کانَ مِنْ اَمْرِ الْحُسَیْنِ ما کانَ ضَجَّتِ الْمَلائِکَةُ اِلَی اللهِ تَعالی فَاَقامُ اللهُ لَهُمْ ظِلَّ القائِمِ وَ قال: بهذا انْتَقِمُ لَهُ مِنْ ظالِمیهِ»؛ محمدبن حسن حر عاملی، الایقاظ من الهجعة، ص245 .
[2] . «اَللّهُمَّ وَ عَجِّل فَرَجَ اَوْلیائِکَ وَ اَرْدُدْ عَلَیْهِمْ مظالِمَهُمْ وَ اَظْهِر بِالْحَقِّ قائِمَهُمْ... اللّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلی آبائِهِ وَاجْعَلْنَا مِنْ صَحبِهِ وَ ابْعَثْنا فِی کَرَّتِهِ حَتّی نَکُونَ فِی زَمَانِهِ مِنْ اَعْوانِه»؛ ِمفاتیح الجنان، اعمال ذیقعده، دعای روز بیست و پنجم.
[3] . «فَاَمّا الْمُؤْمِنُونَ فَیُنْشَرونَ اِلَی قُرّاةِ اَعْیُنِهِمْ وَ اَمّا الفُجَّارُ فَیُنْشَرونَ اِلَی خِزیِ اللهِ اِیّاهُمْ، اِنَّ اللهَ یَقولُ: (وَ لَنُذیقنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْاَدْنی دُونَ الْعَذابِ الْاَکْبَرِ )»؛ محمد بن حسن حر عاملی، الایقاظ من الهجعة، باب التاسع، ص272.
[4] . کنزالدقایق، ج9، ص596: فصل اول (تعریف رجعت در اصطلاح) .
[5] . محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج53، ص64.
[6] . حجر: آیه 2 .
[7] . بحارالانوار، ج53، ص64-65.
