مقدمه:
طبق روایات وارده از ائمه معصومین(علیهم السلام) برای ظهور و قیام حضرت صاحب الامر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) پنج علامت حتمی ذکر شده‌است؛ از جمله این علائم، کشته شدن نفس زکیه است یعنى: سیدى پاکدل که در مکه ى معظمه، بین رکن و مقام، بدون جرم و گناه به شهادت مى‌رسد. در نوشتار حاضر به نکاتی در این زمینه اشاره مي‌شود.
نکاتی در مورد قتل نفس زکیه
طبق بيان روايات، اين رخداد عظيم، بين ركن و مقام ـ در بهترين مكانهاي زمين ـ اتفاق ميافتد. فرد ياد شده، از اولاد امام حسن مجتبــي (عليه السلام) است كــه در روايات، گاهي از او به عنوان «نفس زكيّه» و «سيد حسني» ياد كرده‌اند.
قتل نفس زكيّه، از نشانههاي حتمي و متصل به ظهور است. در منابع اهل سنّت كمتر نامي از آن برده شده؛ ولي در منابع شيعه، روايات آن، فراوان است؛ از اين رو، در اصل تحقق چنين حادثهاي ـ به عنوان علامت قيام ـ شكي نيست؛ هر چند اثبات جزئيات آن و نيز زمان تحقق آن و ويژگيهاي مقتول، مشكل است.
برخي گمان كرده اند مراد از نفس زكيّه، محمد بن عبداللّه بن حسن، معروف به نفس زكيّه است كه در زمان امام صادق (عليه السلام) در منطقه «احجار زيت» در نزديكي مدينه كشته شد. اين احتمال درست نيست، به چند دليل:
- لازمهاش اين است كه پيش از تولد حضرت مهدي (عليه السلام)؛ بلكه پيش از آن كه امامان از آن خبر دهند، اين نشانه رخ داده باشد.
- در روايات تصريح شده است كه «نفس زكيّه»، بين ركن و مقام كشته مي‌شود؛ حال آن كه محمد بن عبداللّه بن حسن در منطقه «احجار زيت» (در نزديكي مدينه) كشته شده‌است.
- همان گونه كه در روايات اشاره شده قتل نفس زكيّه از نشانههاي حتمي و متصل به ظهور است؛ حال آن كه محمد بن عبداللّه، سالها پيش از تولد حضرت مهدي (عليه السلام) به قتل رسيده است. امام باقر (عليه السلام)فرمود:
بين قيام مهدي (عليه السلام) و كشته شدن نفس زكيّه، بيش از پانزده شبانه روز فاصله نيست.
احتمالاً در آن زمان، کشته شدن اين شخص، امر مهمي خواهد بود. به صورتي که همگان، از آن آگاه مي‌شوند و به همين دليل، به عنوان نشانه معرفي شده است. چنانچه محمد بن مسلم از امام محمد باقر (علیه السلام) مي‌پرسد: «قائم شما اهل بيت چه وقت قيام مي‌کند؟» امام علامت‌هايي را مطرح مي‌کنند که يکي از آن‌ها قتل نفس زکيه است. ايشان مي‌فرمايد: «… و قتل غلام من آل محمد علیهم السلام بين الركن و المقام اسمه محمد بن الحسن النفس الزكية …؛ [1] و کشته شدن شخصي از خاندان پيامبر (علیهم السلام) ميان رکن و مقام که نام او محمد بن حسن است و او همان نفس زکيه است».
در اين مقاله کوتاه به نکاتي درباره قتل نفس زکيه که از روايت‌هاي اهل بيت (علیهم السلام) به دست مي آيد، اشاره مي‌شود.
اول) حتمی بودن قتل نفس زکیه
چندين روايت با واژه‌هاي «محتوم» و «لابدّ»، رخ دادن قتل نفس زکيه را حتمي دانسته اند که به دو مورد از آن‌ها اشاره مي‌شود.
- ابوحمزه ثمالي گويد: «امام جعفر صادق (علیه السلام) ضمن شمارش امور حتمي قبل از قيام حضرت مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، فرمود: «… و قتل النفس الزكية من المحتوم …؛ [2] و کشته شدن نفس زکيه از امور حتمي است». روايت از جهت سند، معتبر است.
- حمران بن اعين گويد: «امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمود: «من المحتوم الذي لابدّ أن يكون من قبل قيام القائم خروج السفياني و خسف بالبيداء و قتل النفس الزكية و المنادي من السماء؛[3] از امور حتمي که به ناچار، قبل از قيام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خواهد بود، خروج سفياني و خسف بيداء و قتل نفس زکيه و ندا دهنده از آسمان است». روايت از جهت سند، معتبر است.
دوم) زمان و مکان کشته شدن نفس زکیه
بنابر آنچه از روايات اهل بيت (علیهم السلام) استفاده مي‌شود، نفس زکيه کنار کعبه، ميان رکن و مقام حضرت ابراهيم و پانزده شب قبل از قيام حضرت مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به شهادت مي‌رسد.
عباية بن ربعي از اميرمؤمنان علي (علیه السلام) نقل كرده است که ايشان فرمود: «… ألا أخبركم بآخر ملك بني فلان قلنا بلى يا أمير المؤمنين قال قتل نفس حرام في يوم حرام في بلد حرام عن قوم من قريش و الذي فلق الحبة و برأ النسمة ما لهم ملك بعده غير خمس عشرة ليلة …؛[4] آيا شما را از پايان حکومت بني فلان آگاه نکنم؟ گفتيم: چرا اي اميرمؤمنان. فرمود: کشته شدن انساني بي گناه در روز حرام و در شهر حرام (مکّه معظّمه) از قومي از قريش. قسم به کسي که دانه را شکافت و انسان را آفريد، براي آنان بعد از اين جنايت، جز پانزده شب حکومت نخواهد بود». روايت از جهت سند، معتبر است.
در حديث ديگري نيز امام جعفر صادق (علیه السلام) فاصله ميان قتل نفس زکيه و قيام حضرت مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را پانزده شب معرفي مي کند.[5]
البته حتمي بودن اصل قتل نفس زکيه را نمي‌توان به حتمي بودن خصوصيات آن، چون زمان کشته شدن او سرايت داد و احتمال تغيير و بداء در موارد جزئي وجود دارد.
نتیجه:
بر اساس روایاتی از اهل بیت(علیهم السلام) کشته شدن نفس زکیه در کنار کعبه، میان رکن و مقام از امور حتمی است که به آن اشاره شد.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. كمال الدين و تمام النعمة، ج1، ص363، باب32، ح16.
[2]. غیبت، طوسي، ص435، ح425.
[3]. غيبت، نعماني، ص264، باب14، ح26.
[4]. ارشاد، ج2، ص374.
[5]. غيبت، نعماني، ص258، باب14، ح17.
