مقدمه:
بر اساس روایاتی از امامان معصوم(علیهم السلام)، نهضتی اسلامی در آخرالزّمان، قبل از ظهور امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در یمن اتفاق خواهد افتاد که هدف آن، یاری آن حضرت و زمینه‌سازی ظهور مبارك ایشان است. و بنابر آنچه در روايات مربوط به امام مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف) آمده‌است، سند تعدادي از آن‌ها صحيح و وقوع اين قيام حتمي است، و ائمه معصومین (علیهم السلام) آن را از جمله پنج نشانه قطعي ظهور مهدي موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر شمرده‌اند. متن حاضر به امر اختصاص یافته‌است.
بررسی ویژگی‌های یمانی طبق احادیث
عمر بن حنظله از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل كرده است: «قبل قيام القائم خمس علامات محتومات اليماني و السفياني و الصيحةو قتل النفس الزكية و الخسف بالبيداء؛[1] پيش از قيام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پنج نشانه حتمي يماني، سفياني، صيحه، قتل نفس زکيه و خسف بيداء خواهد بود.» حديث از جهت سند معتبر است. در روايت ديگري نيز به حتمي بودن اين نشانه اشاره شده است.[2] البته حتمي بودن خروج يماني دلالت بر حتمي بودن خصوصيات خروج او، مانند زمان خروجش نمي‌کند.
نکاتي که درباره يماني از روايتهاي اهل‌بيت(علیهم السلام) استفاده مي‌شود، به شرح ذيل است.
اول) مکان خروج یمانی
يماني ـ چنان‌که از نامش پيدا است ـ از منطقه يمن خروج مي‌کند و به ياري حضرت مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر مي‌خيزد. علاوه بر دلالت کلمه يماني، چند حديث به صراحت اين مطلب را مطرح کرده‌اند که به يک روايت اشاره مي‌شود.
از محمد بن مسلم ثقفي نقل شده كه امام محمد باقر (علیه السلام) فرمود: «… خروج السفياني من الشام و خروج اليماني من اليمن و …؛ [3] خروج سفياني از شام و خروج يماني از منطقه يمن است».
دوم) زمان خروج یمانی
خروج يماني همزمان با خروج سفياني و خراساني گزارش شده است. در حديثي که ابوبصير از امام محمد باقر (علیه السلام نقل) كرده است، مي‌خوانيم: «خروج السفياني و اليماني و الخراساني في سنة واحدة في شهر واحد في يوم واحد نظام كنظام الخرز يتبع بعضه بعضا …؛ [4] خروج سفياني و يماني و خراساني در يک سال و در يک ماه و در يک روز خواهد بود؛ مانند دانه‌هاي تسبيح که برخي به دنبال برخي ديگر است». اين حديث و روايتهاي مشابه، بيانگر اين مطلب هستند که آنان، مقدمات خروج را از قبل آماده کرده‌اند و ممكن است اين امر، در زمان‌هاي متفاوتي باشد؛ ولي با خروج يکي از آنان، ديگران حرکت خود را شروع مي‌کنند.
سوم) نسب یمانی
در حديثي، يماني از فرزندان زيد بن علي بن حسين معرفي شده است. در آن روايت، امام جعفرصادق (علیه السلام) دعايي مي‌خواند. عباد بن محمد مدائني به امام مي‌گويد: «فدايتان شوم؛ آيا براي خود دعا نکرديد؟» امام پاسخ مي‌دهند: «براي نور آل‌محمّد و جلودار آنان و انتقام گيرنده از دشمنان به امر خداوند، دعا کردم.» مدائني مي‌پرسد: «فدايت شوم، چه وقت قيام مي‌کند؟» امام مي‌فرمايند: «هر وقت، آن کسي که آفرينش و تدبير در دست اوست، بخواهد». عباد بن محمد مجدداً مي‌پرسد: «آيا براي آن، قبل از آمدنش نشانه‌اي است؟» امام مي‌فرمايند: «بله، نشانه‌هاي گوناگون. خروج پرچمي از مشرق و پرچمي از مغرب و فتنه‌اي که اهل زوراء (بغداد) را فرا مي‌گيرد و قيام مردي از فرزندان عمويم زيد از يمن و …»[5] البته اين حديث در بيان اين موضوع، منفرد است و از جهت سند، ضعيف محسوب مي‌شود.
چهارم) عملکرد یمانی
يکي از مناطقي که مردم آن، بنابر چند روايت، براي ياري امام مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف) برمي‌خيزند، منطقه يمن است. از پيامبر گرامي اسلام نقل شده است که در وصف اهل يمن فرمود:
«... قوم رقيقة قلوبهم راسخ إيمانهم و منهم المنصور يخرج في سبعين ألفا ينصر خلفي و خلف وصيي حمائل سيوفهم المسك …؛ [6] اهل يمن قومي هستند که دل‌هايشان نرم و ايمانشان استوار است و از ميان آنان، منصور با هفتاد هزار نفر خارج مي‌شود و جانشين من و جانشين وصي مرا ياري مي‌کنند».
بنابر چند روايت، يماني به سوي حق دعوت مي‌کند و پرچم او هدايت‌گر معرفي شده است. از جمله بکر بن محمد أزدي از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل كرده است: «خروج الثلاثة السفياني و الخراساني و اليماني في سنة واحدة في شهر واحد في يوم واحد و ليس فيها راية أهدى من راية اليماني لأنه يدعو إلى الحق؛[7] خروج سه گروهِ سفياني و خراساني و يماني در يک سال، در يک ماه و در يک روز خواهد بود و در ميان اين سه، پرچمي هدايت يافته‌تر از پرچم يماني نيست؛ چون او به سوي حق فرا مي‌خواند».
همچنين يماني با سفياني به مقابله بر مي‌خيزد. در حديثي عبيد بن زراره گويد: نام سفياني را نزد امام جعفر صادق (علیه السلام) بر زبان آوردم. ايشان فرمود: «أنى يخرج ذلك و لما يخرج كاسر عينيه بصنعاء؛[8] چگونه او خروج مي‌کند، در حالي که در آورنده چشمانش، هنوز از صنعا (پايتخت کشور يمن) قيام نکرده است».
نتیجه:
در خصوص نتیجه و فرجام قیام یمانی در روایاتی از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است: «سفیانی با هر كسی كه با او درگیر شود، چیره می‌شود مگر یمانی. ... سپس یمانی را هدف قرار می‌دهد. پس یمانی برای دفع شرّ او به پا می‌خیزد و سفیانی در پی جنگ‌های فراوان و درگیری‌های سخت شكست می‌خورد و یمانی او را دنبال می‌كند. در نتیجه، جنگ‌ها و شكست‌های سفیانی زیاد می‌شود. پس یمانی، سفیانی و پسرش را كنار رود «لوّ» در میان اسیران می‌یابد و آن دو را تكّه تكّه می‌كند».(17)
پی‌نوشت‌ها:
[1]. كمال الدين و تمام النعمة، ج2، ص678، باب25، ح7.
[2]. غيبت، نعماني، ص252، باب14، ح11.
[3]. كمال الدين و تمام النعمة، ج1، ص363، باب32، ح16.
[4].غيبت، نعماني، ص253، باب14، ح13.
[5]. فلاح السائل، ص171.
[6]. غيبت، نعماني، ص39، باب2، ح1.
[7]. ارشاد، ج2، ص375.
[8]. غيبت، نعماني، ص277، باب14، ح60.
