براي اين كه شباهت هاي امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف با هر يك از آن بزرگواران را با دقت بيشتري بررسي نماييم و از اين راه بتوانيم شناخت بهتري درباره آن حضرت پيدا كنيم و به اين حقيقت دست يابيم كه آن چه خوبان همه دارند، تو يكجا داري.
امام صادق عليه السلام مي فرمايد: سرور ما، قائم عجل الله تعالي فرجه الشريف به هنگام ظهور بر ديوار كعبه تكيه مي زند و مي فرمايد: اي مردم عالم! هر كه بخواهد ابراهيم عليه السلام و اسماعيل عليه السلام را نظاره كند من همان ابراهيم و اسماعيلم ... هر كه مي خواهد محمد صلي الله عليه و آله و سلم و اميرالمؤمنين عليه السلام را ببيند، من همان محمد و اميرالمؤمنينم كه درود خدا بر آنها باد! هر كس طالب ديدار حسن عليه السلام و حسين عليه السلام است، من حسن و حسينم؛ هر كه بخواهد امامان معصوم عليهم السلام را ملاقات نمايد، من همان امامان معصومم .[1]
در بين اهل بيت عليهم السلام، شباهت امام اول و آخر قابل توجه است و از اين ميان، سه ويژگي زهد، علم و شجاعت در اين دو امام، برجسته تر است.
1. زهد
امام صادق عليه السلام مي فرمايد: مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف به سيره و سنّت رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم عمل نموده و به شيوة اميرالمؤمنين عليه السلام زندگي مي كند .[2] در ضمن روايتي از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمود: وقتي قائم ما اهل بيت عليهم السلام بپا خيزد لباس هاي علي عليه السلام را در بر مي كند و روش او را پيش مي گيرد .[3]
درباره زهد امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف، رواياتي داريم كه حاكي از آن است كه دوران ظهور، براي آن حضرت و ياران خاص ايشان چيزي جز بيداري شب ها و گشت و گذار و فعاليت روزها و پوشيدن جامة زبر و خوردن غذاي سخت نخواهد بود.
2. علم
در كتاب دارالسلام روايت شده كه اميرالمؤمنين علي عليه السلام فرمود: يا كميل ما من علم إلّا و أنا أفتحُه و ما من شيءٍ إلاّ و القائم يَختمه؛ اي كميل! هيچ علمي نيست مگر اين كه من افتتاح كنندة آن مي باشم و هيچ چيزي نيست مگر اين كه قائم عجل الله تعالي فرجه الشريف آن را به پايان مي رساند و خاتمه مي دهد . صاحب كتاب مكيال المكارم مي فرمايد: منظور از چيز در اين روايت، يا علم است به قرينة اول حديث و يا تمام كمالات و اخلاق نيك و علوم و معارف حقّه است كه ساير امامان، بعضي از آنها را به مقتضاي صلاح زمان خودشان آشكار كرده اند، ولي حضرت قائم عجل الله تعالي فرجه الشريف همه آنها را آشكار مي كند؛ پس با ظهورش، همة فضايل آشكار مي گردد .[4]
امام علي عليه السلام در وصف دانش مهدي موعود عجل الله تعالي فرجه الشريف مي فرمايد: زره دانش بر تن دارد و با توجه و معرفت كامل، آن را فراگرفته است. حكمت گمشدة اوست كه همواره در جست و جوي آن مي باشد ،[5] و اين يك شباهت مهم ميان آخرين امام و باب مدينة العلم نبوي است كه از هر باب علمي كه پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم براي وي گشود، هزاران باب علم گشوده مي شد.
3. شجاعت
در وصف شجاعت امام علي عليه السلام و حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف روايات بسياري وارد شده است. شجاعت اميرالمؤمنين عليه السلام در صدر اسلام، زمينه ساز تشكيل حكومت اسلامي بود، و شجاعت امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف نيز در آخرالزمان به تشكيل حكومت جهاني اسلام منجر خواهد شد. ضربت حضرت علي عليه السلام در جنگ خندق بر عمرو بن عبدود كه نماينده احزاب در مقابل اسلام بود، موجب پيروزي اسلام بر تمام كفر گشت، و با ظهور مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف نيز تمام اسلام بر تمام كفر پيروز خواهد شد، چرا كه: وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ [6] خداوند نور خود را تمام مي كند و گسترة نور حقيقتي را كه پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله و سلم آغاز و اميرالمؤمنين عليه السلام تثبيت كرد، با وجود و ظهور مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف تمام و كامل مي نمايد، هر چند كه كافران از آن اكراه داشته باشند.
امام علي عليه السلام به هنگام فتح مكه، بت هاي آويخته شده در كنار و داخل كعبه را كه مدّتي طولاني مورد عبادت مردم بود، به كمك پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم شكست و نابود كرد و پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم در آن جا آية شريفة جَاء الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقاً [7] را قرائت نمود كه در روايات آمده است، اين آية شريفه به قيام حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف نظر دارد و ظهور حضرت در حقيقت، تأويل و مصداق تمام معناي آيه است.
يكي از ويژگي هاي آن بزرگواران اين است كه در راه خداوند و اجراي اوامر الهي از هيچ كس باك ندارند و در اجراي عدل، قاطعانه و طبق موازين الهي رفتار مي كنند. همين ويژگي اميرالمؤمنين عليه السلام بود كه باعث شد با وجود آن كه مردم، خودشان براي بيعت به سمت حضرت هجوم بردند و به شدت خواستار به دست گرفتن حكومت توسط ايشان بودند و از ظلم و جور و بي عدالتي هاي موجود، خسته و گريزان بودند، با اين حال پس از مشاهده قاطعيّت و شجاعت حضرت، در بازپس گيري اموال نامشروع و اجراي مساوات بين تمام مسلمانان و در نظر نگرفتن امتيازهاي قومي و قبيله اي، دريافتند كه در حكومت عدل علي عليه السلام جايي براي برآوردن هوي و هوس هاي نفساني و پاسخ به حرص و طمع نامحدود نفس امّاره وجود ندارد و به همين دليل صف خود را از حضرت جدا كردند و بلكه مقابل آن حضرت، صف بندي نمودند.
امام علي عليه السلام درباره دوران ظهور نيز همين هشدار را مي دهد و اين شباهت را بيان مي نمايد؛ ايشان در نهج البلاغه مي فرمايد: دربارة آن چه كه بايد باشد، شتاب نكنيد و آن چه را كه در آينده بايد بيايد دير مشماريد، چه بسا كسي براي رسيدن به چيزي شتاب مي كند، اما وقتي به آن رسيد، دوست مي دارد كه اي كاش آن را نمي ديد و چه نزديك است امروزِ ما به فردايي كه سپيد آن آشكار شد. اي مردم! اينك ما در آستانه تحقق وعده هاي داده شده و نزديكي طلوع آن چيزهايي كه بر شما پوشيده و ابهام آميز است قرار داريم .[8] آن حضرت در خطبه اي ديگر در وصف سيره امام مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف مي فرمايد: او خواسته ها را تابع هدايت وحي مي كند، هنگامي كه مردم، هدايت را تابع هوس هاي خويش قرار مي دهند... آگاه باشيد فردايي كه شما را از آن هيچ شناختي نيست، زمامداري حاكميت پيدا مي كند كه غير از خاندان حكومت هاي امروزي است؛ او عمّال و كارگزاران حكومت ها را بر اعمال بدشان كيفر خواهد داد. زمين، ميوه هاي دل خود (معادن طلا و نقره) را براي او بيرون مي ريزد و كليدهايش را به او مي سپارد. او روش عادلانه و حكومت حق را به شما مي نماياند و كتاب خدا و سنت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم را كه تا آن روز متروك ماندند، زنده مي كند .[9] روشن است كه انجام چنين كار بزرگي، شجاعت و نيز علم بسيار مي طلبد.
اين نيز يكي از وجوه تشابه اين دو امام است كه مردم بايد خود به درماندگي برسند و پس از تجربة حكومت هاي ديگر به ناكار آمدي حكومت هاي غير ديني و غير مشروع پي برند و خواستار حكومت ولايي خليفة الله باشند.
آنچه براي اميرالمؤمنين عليه السلام نماد شجاعت و ابزار مبارزه با كفر، شرك، ظلم و نفاق شناخته مي شود، شمشير ذوالفقار است كه طبق برخي روايات، هديه اي از جانب پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله و سلم بوده است. در روايات ديگري آمده است كه حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف نيز با همين شمشير قيام كرده و ريشة كفر، شرك، ظلم و نفاق را به وسيلة آن قطع مي نمايد.[10]
آن چه بيان شد، بيان مهم ترين شباهت هاي اين دو امام بود و إلّا شباهت هاي كمالي و اخلاقي اين دو بزرگوار بيش از اين ها است، چرا كه كُلُّهم نورٌ واحدٌ .
به اميد روزي كه فرزند علي، امام مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف، علي گونه قيام كند و عدل علوي را در ديدگان همه به تجلي بگذارد.
______________________
[1]. امام صادق عليه السلام: و سيدنا القائم مسند ظهره إلي الكعبة و يقول: يا معشر الخلائق ألاومن أراد أن ينظر إلي ابراهيم و اسماعيل و فها أنا ذا ابراهيم و اسماعيل ... ألاومن أراد أن ينظر إلي الأئمة فها أنا ذا الأئمة ؛ بحارالانوار، علامه مجلسي، ج53، ص9.
[2]. امام صادق عليه السلام: يسير بسيرة رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم و لا يعيش إلا عيش أميرالمؤمنين عليه السلام ؛ الغيبة، شيخ طوسي، ص277.
[3]. اصول كافي، كليني، ج1، ص411.
[4]. مكيال المكارم، ج1، ص159-158.
[5]. نهج البلاغه، ترجمه دشتي، خطبه 182.
[6]. صف/8.
[7]. اسراء/81.
[8]. نهج البلاغه، ترجمه دشتي، خطبة 150.
[9]. همان، خطبه138.
[10]. ر.ك: فرهنگ نامه مهدويت، خدامراد سليميان، ذيل واژه ذوالفقار، صص19-189.
پدیدآونده: زهرا صفاري زاده
