اعمال نیمه شعبان

در اين ماه براي جلب محبّت پيغمبر خود و براي تقرّب به سوي پروردگار خود روزه بداريد كه در اين صورت كسي كه چنين كند خداوند او را دوست مي دارد و در روز قيامت كرامت خود را نصيب او مي گرداند و بهشت را بر او واجب مي كند.[1]
اين ماه اعمالي دارد كه براي سالك الي الله و آنان كه دل در گرو معبود بسته اند بسيار با ارزش است تا در تحت لواي اين اعمال به حقيقت عبوديت و بندگي خالق بي همتا كه همان هدف و غايت از آفرينش تمامي موجودات است برسند.[2]
يقيناً براي رهپويان كوي وصال، كثرت اعمال سبب نمي شود كه مأيوس از انجام دادن آن گردند و خود را محروم از فيوضات و عطاياي واسعة ذات لايزال الهي كنند چرا كه بر اساس قاعدة ما لا يدرك كلّه لا يترك كلّه اگر همة اعمال را نمي توانيم به جا آوريم تمامي آن را ترك نكنيم.
بخش دوم: اعمال اين ماه
اعمال اين ماه دو قسم است. يك قسم مشترك بين همه روزها و شب هاي اين ماه شريف است و قسم دوم اختصاص به روزهاي معيني از ماه دارد.
اعمال مشترك:
1. روزه داشتن كه در روايات، از روزه اين ماه به كفاره گناهان بزرگ [3] تعبير شده است.
2. استغفار هر روز هفتاد مرتبه استغفرالله و اسئله التوبة .[4]
3. صدقه دادن، از امام صادق عليه السلام نقل شده كه خداوند صدقه اين ماه را پرورش مي دهد و در روز قيامت، آن صدقه به اندازه كوه اُحد ديده مي شود.[5]
4. خواندن مناجات شعبانيه در هر روز.[6]
5. صلوات فرستادن بر پيامبر صلي الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام آن حضرت.
و...
بخش سوم: اعياد اين ماه
در اين ماه وقايع شيريني براي دوستداران اهل بيت عليهم السلام اتفاق افتاد.
سوم اين ماه كه مصادف با ميلاد سيد الاتقياء، سيّد الشهداء مولانا ابا عبدالله عليه السلام در سال 4ه‍ . ق بوده و در چهارمين روز اين ماه و در سال 22 ه‍ .ق ميلاد مسعود حضرت اباالفضل العباس عليه السلام و مولود مبارك پنجمين روز اين ماه و در سال 38ه‍ ق امام سيدالساجدين عليه السلام بوده است. و نور عين اباعبدالله عليه السلام وجود نازنين حضرت علي اكبر عليه السلام در روز يازدهم اين ماه به دنيا آمد. مهمترين حادثه در نيمه اين ماه شريف، اتفاق افتاد.
آنانكه رنج و محنت غروب غمبار غيبت را به تن خريده اند، چشم انتظار صبح صادق و عدالتي بودند كه خداوند چشم همة آن منتظران صبح وصال را به جمال مهدي فاطمه روشن كرد.
چنين شبي زمينيان آسماني شده، و در پروازي از ملك به ملكوت سير مي كنند.
شب ميلاد نور است. نوري كه با وجود خود صفحه هستي و جان را منور مي كند.
پس اي فرشيان! به پا خيزيد و قامتي به عرش ببنديد. و در شب ميلاد آخرين معصوم الهي جبين شكر را به آستان حضرت دوست بسائيد و صف خود را از سيه كاران جدا نماييد.
بايد در اين شب خوشحال بود[7]؛ اما ضمن ابراز اين شادي، نبايد مرتكب مسائلي شد كه امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف از آن راضي نيستند بلكه بايد به دنبال اعمالي باشيم كه رضايت آن بزرگوار را به همراه داشته باشد.
بخش چهارم: فضايل شب نيمه شعبان
جبرئيل امين عليه السلام در معرفي فضيلت شب نيمه شعبان به پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله عرض مي كند: اين شبي است كه درهاي آسمان و درهاي رحمت، خشنودي خدا، آمرزش گناهان، فضل و احسان، توبه، نعمت، جود و بخشش باز است و خداوند تبارك و تعالي از بندگان در اين شب به عدد موها و كرك هاي چارپايان مي آمرزد ـ ]نشان از بخشيده شدگان[ .[8]
افق فضيلت شب نيمه شعبان در تشبيه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله نمايان شده است. ايشان مي فرمايد: علي بن ابيطالب عليه السلام في آل محمد صلي الله عليه و آله كافضل ايام شعبان و لياليه نصفه و يومه [9] علي بن ابيطالب عليه السلام در ميان آل محمد صلي الله عليه و آله مانند برترين روزها و شب هاي ماه شعبان؛ يعني شب و روز نيمه شعبان است. پس اميرمؤمنان در ميان اهل بيت چه فضيلتي دارد؟ همان فضيلت را شب و روز نيمه شعبان نسبت به ساير ايام دارد.
اين شب يكي از چهار شبي است كه روايات زيادي دربارة احياي آن به عبادت وارد شده است. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله مي فرمايد من احيا ليلة العيد و ليلة النصف من شعبان لم يمت قلبه يوم تموت القلوب [10] هر كس اين شب و شب عيد فطر را زنده نگه دارد، در روزي كه قلب ها مي ميرد، قلب او زنده است.
بخش پنجم: اعمال مختص شب نيمه شعبا
1: غسل؛
امام صادق عليه السلام در اين خصوص مي فرمايد: ... اين غسل باعث تخفيف گناهان و جلب رحمت الهي مي شود .[11]
2: شب زنده داري و احياء اين شب
از آنجا كه عظمت اين شب، بعد از شب قدر قرار دارد. لذا زنده نگه داشتن اين شب و عبادت در آن، از وظايف اصلي منتظرانش مي باشد. صاحب المراقبات دربارة اين شب مي گويد: از شبهايي است كه تاكيد بر زنده نگه داشتن آن شده و اعمال و عبادات بسيار ارزشمندي در آن وارد شده كه مي توان گفت، در هيچ شبي اعم از شب قدر يا غير آن، نيامده است.[12]
اين كثرت عبادت و احياي آن شب پرده از راز مهمي بر مي دارد و آن عظمت شب نيمه شعبان است.
اي دل دو سه شام تا سحرگاه
هنگام تضرع و نياز است مخسب
بيداري ما چراغ عالم باشه
يك شب تو چراغ را نگه دار مخسب
3: قرائت دعاي كميل؛[13]
4: نماز؛
از اعمال بسيار سازنده و نافع در اين شب، خواندن نمازهاي وارده است. مولود اين شب، حضرت ولي عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف در مورد نماز مي فرمايد: فما اَرْغَمُ آَنْفَ الشيطان شئٌ افضل من الصلاة [14]؛ چه كرداري بهتر از نماز، بيني شيطان را به خاك مي مالد؟
از نمازهاي با فضيلت اين شب مبارك عبارت است از:
چهار ركعت بين مغرب و عشاء؛
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله مي فرمايد: كسي كه در شب پانزدهم شعبان ميان مغرب و عشاء چهار ركعت نماز بخواند ـ كه در هر ركعت سوره حمد را يك مرتبه و سوره توحيد را ده بار بخواند و پس از تمام شدن نماز ده بار بگويد يا ربّ اغفرلنا و ده بار بگويد يا ربّ ارحمنا و ده بار بگويد يا رب تب علينا و 21 بار سورة توحيد را بخواند و سپس ده بار بگويد سبحان الذي يُحيي الموتي و يميتُ الاحياء و هو علي كل شي قديرـ خداوند متعال دعايش را مستجاب و حاجاتش را در دنيا و آخرت برآورده و نامة عملش را در قيامت به دست راستش و تا سال آينده در پناه و حفظ و نگهباني خداوند متعال است.[15]
5: تلاوت قرآن؛
ماه مبارك رمضان، ظرف نزول قرآن كريم است و شب نيمه شعبان ظرف تجلّي قرآن ناطق از ماوراي طبيعت به جهان طبيعي است.
جبرائيل امين عليه السلام به حضرت رسول صلي الله عليه و آله عرض كرد: يا محمد! هر كه را امشب به... نماز خواندن و قرائت قرآن احياء كند، در آخرت جايگاهش بهشت است... .[16]
6: سجده؛
اين عمل همچنانكه در سيره بزرگان دين الهي همچون رسول الله صلي الله عليه و آله بوده است[17] نشان دهنده آن است كه انسان به هر نحو مي تواند بايد خود را از ذاكران و احياكنندگان اين شب نوراني قرار دهد و چنانچه قادر به قيام نيست، جبين خود را به درگاه الهي گذاشته و با او راز و نياز كند.
7: دعا[18] و ذكر و ثناء و استغفار؛
سزاوار است كه در اين شب عزيز از خواب غفلت برخاسته از لحظه لحظة آن كمال استفاده را ببريم و دل را به ذكر و ياد الهي منور كنيم. به فرمودة امام باقر عليه السلام يكي از اذكاري كه در اين شب فضيلت فراوان دارد تسبيحات حضرت زهرا عليها السلام مي باشد.[19]
8: زيارت امام حسين عليه السلام؛
از اعمال بسيار عظيم و مبارك در تمام طول سال زيارت امام حسين عليه السلام است؛ اما از آن رهگذر كه بين عاشورا و انتظار رابطه ي دقيق و محكمي استوار است.[20]
لذا شب ميلاد امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف يكي از شب هاي زيارتي مخصوص سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام است در عظمت فضيلت زيارت امام حسين عليه السلام همين بس كه امام سجاد عليه السلام فرمود من أحبّ ان يصافحه مائة الف و عشرون الف نبي فليزر الحسين عليه السلام ليله النصف من شعبان، فانّ ارواح النبيين تستأذن الله في زيارته فيؤذن لهم، منهم خمسة اولوالعزم من الرسل...؛ هر كس دوست دارد 124 هزار پيامبر با او مصافحه كند، امام حسين را در شب نيمه شعبان زيارت كند كه فرشتگان و ارواح پيامبران، براي زيارت آن حضرت، از خداوند كسب اجازه مي كند و به ايشان اجازه داده مي شود... .[21]
اين زيارت به نقل هاي متفاوتي آمده كه اقل آن اين است كه بر بلندي و بامي قرار گيرد و به سمت راست و چپ خود نگاه كند و سپس سر به آسمان بلند نمايد و با اين جملات حضرت را زيارت كند السلام عليك يا اباعبدالله، السلام عليك و رحمة الله و بركاته .
و هر كس در هر كجا و هر وقت آن حضرت را به اين كيفيت زيارت نمايد اميد است كه ثواب حج عمره براي او نوشته شود.[22]
بخش ششم: اعمال روز نيمه شعبان:
در اخبار وارد شده كه شرافت روز و شب ملازم يكديگر است يعني شرافت شب به روز تسرّي مي يابد در اين روز علاوه بر زيارت نمودن و دعا براي تعجيل فرج، اعمال ديگري هم در روايات وارد شده است.
1. روزه؛
اميرمؤمنان به نقل از پيامبر صلي الله عليه و آله مي فرمايد: اذا كان ليلة النصف من شعبان فقوموا ليلها و صوموا نهارها؛ زماني كه نيمة شعبان فرا رسيد، قيام به عبادات نماييد و روزش را روزه بگيريد... .[23]
2. زيارت امام حسين عليه السلام؛
از روايات چنين استفاده مي شود كه زيارت امام حسين عليه السلام در روز نيمه شعبان نيز مستحب مؤكد است همچنانكه امام باقر عليه السلام مي فرمايد: زائر الحسين عليه السلام في النصف من شعبان يُغفَر له ذنوبه... ؛[24] زيارت كنندگان امام حسين عليه السلام در نيمه شعبان گناهانشان بخشوده مي شود ... .
خلاصه آنكه آنچه در مورد شب نيمه شعبان گفته شد در روز نيمه شعبان نيز صادق است .[25]
اميدواريم، خداوند، دعاهاي امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف را در اين شب و روز مقدس شامل حال همة ما بفرمايد و تنها خواسته و آرزوي ما كه ظهور حضرتش است را برآورده بفرمايد.

________________________
[1]. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص54، ص59؛ امالي، صدوق، ص16،17.
[2]. ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون. آيه 56 سوره ذاريات.
[3]. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص60 و 62.
[4]. امالي، صدوق، ص17..
[5] . شيخ عباس قمي، مفاتيح الجنان، ص91.
[6]. شيخ عباس قمي، مفاتيح الجنان، ص156.
[7]. امام رضا عليه السلام: ان سرّك ان تكون معنا في الدرجات العلي من الجنان فافرح لفرحنا و احزن لحزننا ؛ اگر دوست داري كه با ما در درجات عاليه بهشتي باشي، در خوشحالي ما خوشحال و در حزن ما محزون باش، بحارالانوار، ج101، ص103؛ ج44، ص286.
[8]. اقبال الاعمال، ج3، ص320؛ بحارالانوار، ج98، ص413.
[9] . بحارالانوار، ج37، ص52.
[10]. اقبال الاعمال، ج3، ص354؛ ثواب الاعمال، ص70.
[11]. وسائل الشيعه، ج3، ص337، باب22.
[12]. المراقبات، آيت الله ملكي تبريزي، ص173.
[13]. اقبال الاعمال، ج2، ص331؛ صحيفه مهديه، ص258.
[14]. كمال الدين، ج2، ص520، بحارالانوار، ج53، ص182.
[15]. اقبال الاعمال، ج3، ص313؛ وسائل الشيعه، ج8، ص102.
[16]. بحارالانوار، ج98، ص413؛ اقبال الاعمال، ج3، ص320.
[17]. بحارالانوار، ج98، ص88؛ مصباح المتهجد، ص841.
[18] . دعاي سحر، دعاي نبوي، دعاي زيارتي، مفاتيح الجنان، اعمال شب نيمه شعبان.
[19]. مصباح المتهجد، ص831؛ وسائل الشيعه، ج8، ص106، ح3.
[20]. رك: فصلنامه انتظار، ج3، ص42.
[21]. كامل الزيارات، ص897؛ مصباح المتهجد، ص830.
[22]. مفاتيح الجنان، اعمال شب نيمه شعبان، ص273.
[23]. بحارالانوار، ج98، ص415؛ وسائل الشيعه، ج8، ص105.
[24]. كامل الزيارات، ص198، ح1، ح5؛ بحارالانوار، ج101، ص94.
[25]. مكيال المكارم، مترجم، ج2، ص77.