عرفات تجلي‌گاه شناخت امام زمان(عج)

در مورد علت نام گذاري آن چند مطلب نقل شده است:
1. از امام صادق عليه السلام سؤال شد: چرا عرفات را عرفات ناميدند؟ فرمودند: به خاطر اين که هنگام ظهر، حضرت جبرئيل عليه السلام به حضرت ابراهيم عليه السلام گفت: اعترف بذنبک و اعرف مناسک؛[1] به پيامد (کارهاي) خود اعتراف کن و اعمال (حج) خويش را بشناس .
2. عرفت بموقفک بعرفه معرفه الله سبحانه امر المعارف و العلوم و عرفت قبض الله علي صحيفتک و اطلاعه علي سريرتک و قلبک؛[2] آيا در وقوف به عرفه، خدا را شناختي، معارف و علوم ديني را شناختي، آيا شناختي که خدا بر اعمال پنهان و آشکار تو آگاه است؟
3. برخي گفتند که آدم و حوا در سرزمين عرفات، همديگر را شناختند (يعني سرزمين شناخت).[3]
4. حضرت ابراهيم عليه السلام در اين جا براي قرباني کردن اسماعيل عليه السلام خواب ديد و به وظيفه خود آشنا و عارف شد.[4]
بنابراين سرزمين عرفات، سرزمين شناخت و عرفان به خداوند و صفات او و شناخت وظايف است.
حج گزار بايد در آن جا عارف شود که خداي سبحان به نهان و آشکار و صحيفه قلب او و رازهاي آن و حتي آنچه براي خود او روشن نيست آگاه است، يعني سرزمين عرفات محل ادراک و شهود است، به مضمون آيه وَ إِن تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ وَأَخْفَى .[5]
وقوف در عرفات براي واقف شدن انسان به معارف و علوم ديني و اسرار الهي نظام آفرينش است.[6]
فقيه و عارف سالک، ميرزا جواد ملکي تبريزي رحمه الله مي گويد: منتهاي جديت خود را به خرج بده که در عرفات به کمال معرفت نايل شوي.[7]
احرام حج از مسجد الحرام = يقظه و بيداري؛ وقوف به عرفات = تحصيل معرفت؛ وقوف به مشعر الحرام = بندگي و اطاعت از خدا؛ ورود به مني= وصول به رحمت الهي و گرفتن پاداش در روز عيد قربان؛ ورود به مسجدالحرام براي طواف حج و اعمال ديگر= ورود به بهشت دنيا؛ رسيدن به خانه خدا (کعبه)= وصول به لقاي تبارک و تعالي است. احتمال هم دارد، تجلي لقاء الله عزوجل براي او، در لقاي امام و حجت خدا باشد که فرموده اند: تمام الحج لقاء الامام .[8]
براي رسيدن به کمال معرفت الهي راه هاي مختلفي وجود دارد؛ اما بهترين و کامل ترين آنها، شناخت مخلوقي است که جميع اوصاف خداوند (غير از خالقيت) به او اعطا شده است و آن، شناخت بزرگ ترين آيه خداوند در اين زمان، يعني وجود مقدس امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف است.
هرچند همه موجودات آيه اي از آيات اوست و به تعبير امام حسين عليه السلام در دعاي عرفه: الهي علمت باختلاف الآثار و تنقلات الاطوار ان مرادک مني ان تتعرف اليّ في کل شئ حتي لا اجهلک في شئ؛ خدايا من از مختلف بودن آثار و نشانه هاي تو و گوناگون شدن حالات جهان، دانستم که غرض از آفرينش من، آن است که خود را در هر چيزي به من بشناساني تا من در هيچ يک از موجودات اين جهان نسبت به تو جاهل و غافل نباشم ، ولي واضح است که نشانه بودن همه موجودات براي خالق يکسان نيست و شدت و ضعف دارد. وجود انسان که همه خصوصيات رشد گياهان و حرکت اختياري حيوانات را دارد و علاوه بر آن داراي قوه تفکر و عقل است، بيشتر از بقيه موجودات، وجود پروردگار و اوصاف او را اثبات مي نمايد؛ لذا فرمودند: من عرف نفسه فقد عرف ربه . پر واضح است که همه انسان ها با تفاوتي که در علم و قدرت و بقيه صفات دارند، آيه و آينه بودنشان براي خداوند يک سان نيست و هرچه اوصاف کمال و جلال و جمال در انساني بيشتر باشد، علم و قدرت و عظمت پروردگار را زيادتر اثبات مي کند.
بنابراين کامل ترين انسان از حيث واجد بودن همه اوصاف کمال، کامل ترين آيه و نشانه براي خداوند مي تواند باشد و لذا امام شناسي بهترين راه خداشناسي است. حضرت علي عليه السلام مي فرمايند: ما الله عزوجل آيه هي اکبر مني؛[9] خداوند آيه اي بزرگ تر از من ندارد . و در زيارت امين الله ـ که از معتبرترين زيارات است ـ خطاب به امام معصوم عليه السلام مي گوييم: ...مع مالک من الحجج البالغه علي جميع خلقه [10] و در زيارت آل يس آمده است: و کلمتک التامه في ارضک [11] و در قرآن مي خوانيم: وَكُلَّ شَيْءٍ أحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ [12] بنا عرف الله و بنا عبدالله؛ من اراد الله بدء بکم و من وحده قبل عنکم [13] و در دعاي هر روز ماه مبارک رجب که از امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف خطاب به نايب دوم ايشان صادر شده است آمده: يعرفک بها من عرفک؛ هر کس تو را (خداي عزوجل) شناخت به واسطه آن آيات الهي (معصومين عليهم السلام) شناخت .
شايد صريح ترين جمله در اين باب همان گفتار امام حسين عليه السلام است که فرمود: اي مردم! خداوند بندگان خويش را نيافريده مگر براي اين که او را بشناسند... شخصي سؤال کرد: منظور از شناخت خداوند چيست؟ فرمودند: شناخت اهل هر زماني نسبت به امامشان که اطاعت از او براي آنها واجب شده است.[14]
عرفات محل نزول اوليه آيه اکمال است. علامه طباطبايي رحمه الله بر آن است که آيه الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِينًا [15] بر اساس برخي از روايات[16] اين آيه در عرفه نازل شد، ولي پيامبر صلي الله عليه و به جهت برخي مصلحت ها آن را بيان نکرد و منتظر فرصت مناسب بود که در روز غدير دستور اکيد آمد: يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ .[17]
عرفات محل حضور امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف و اولياي الهي
از امام صادق عليه السلام روايت شده که فرمودند: يفقد الناس امامهم، يشهد الموسم فيراهم و لايرونه؛[18] مردم به فراق امامشان گرفتار مي شوند؛ او در مراسم حج حاضر مي شود و آنان را مي بيند، ولي مردم وي را نمي بينند . (که به قرائن روايات ديگر به معناي عدم شناخت است). و محمد بن عثمان عمري نايب دوم امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف گفت: و الله ان صاحب هذا الامر ليحضر الموسم کل سنه يري الناس و يعرفهم و يرونه و لايعرفونه؛ به خدا قسم هر سال امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف در مراسم حج شرکت مي کند، مردم را مي بيند و مي شناسد و مردم هم او را مي بينند ولي نمي شناسند .[19]
عارف گران قدر فيض کاشاني رحمه الله مي فرمايد:
يک طواف سرکوي ولي حق کردن
به زصد حج قبول به ديوان بردن
ايستادن نفسي نزد مسيحا نفسي
به زصد سال نماز است به پايان بردن آري هنگامي که حضرت در مراسم حج حضور مي يابد، و به طور طبيعي به اعمال حج مشغول مي شود، قطعاً در عرفات حضور دارد؛ چرا که وقوف در عرفات واجب و از ارکان حج است.
آيت الله جوادي آملي در اين مورد مي نويسد: از اسرار وقوف در اين سرزمين، آن است که عموم مردم و گنه کاران، با اولياي الهي ارتباط پيدا کنند و به برکت حضور آنان، مشمول رحمت الهي قرار گيرند، همان طور که در سير نزول، اولياي الهي واسطه فيض اند، در قوس صعود نيز اينان واسطه ترقي و کمال انسان اند. وجود مبارک حضرت بقيه الله عجل الله تعالي فرجه الشريفهر سال در مراسم حج و به ويژه در عرفات و منا حضور دارند... همچنين بسياري از تربيت يافتگان و شاگردان خاص آن حضرت در ميان حج گزاران حضور دارند و به مدد عنايت خاص حضرتش از ملکوت افراد آگاهي مي يابند .[20]
شايان ذکر اين که، اگرچه ممکن است مشکلات برخي زائران، ناخود آگاه به برکت امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف حل شود، ولي چنين نيست که هر عمل خارق عادت و کرامتي ـ که در ايام حج و در سرزمين منا و عرفات روي داد ـ مستقيماً به دست وجود مبارک آن حضرت انجام گيرد. ممکن است ناآشنا يا سالمندي خيمه يا چادر خود را گم کند و يا در بين راه بدون زاد و راحله بماند، و يکي از اولياي الهي که تربيت شده مکتب ولايت ولي عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف است او را راهنمايي کند. پس اين شخص گرفتار، با واسطه به خدمت آن حضرت رسيده است نه بدون واسطه.[21]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . علل الشرايع، ج2، ص173، المحاسن، ج2، ص65.
[2] . صهباي حج، ص346.
[3] . تاريخ و آثار اسلامي، ص177؛ فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ص 197؛ به نقل از تفسير نمونه ج2، ص60.
[4] . تاريخ و آثار اسلامي، قائدان، ص177.
[5] . سوره طه/7. صهباي حج، ص416.
[6] . همان.
[7] . المراقبات، ج 2، ص225.
[8] . بحار الانوار 99، ص374. بر گرفته از هدف خلقت، سيد ابوالحسن مهدوي، ص170.
[9] . نورالثقلين، ج5، ص491.
[10] . مفاتيح الجنان.
[11] . همان.
[12] . سوره يس/12.
[13] . مفاتيح الجنان.
[14] . علل الشرايع، ص9. برگرفته از هدف خلقت سيد ابوالحسن مهدوي، ص59.
[15] . سوره مائده/3.
[16] . ر.ک: به الدر المنثور سيوطي و تفسير عياشي ذيل آيه و الميزان ج5، ص178 و ص209.
[17] . مائده/67. فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ص202.
[18] . کافي، ج1، ص337-338.
[19] . من لايحضره الفقيه، ج2، ص520.
[20] . صهباي حج، ص 433-434.
[21] . همان.
پدیدآونده: علي مصلحي