امام سرچشمه علم و عصمت
علم و عصمت امام دو ویژگی مهمی است که در امام وجود دارد. عصمت و معصومیت از گناهان از یک سو و علم نامحدود از جهان هستی از سوی دیگر سبب تمایز امامان از دیگر افراد گشته است. امام باید تمام احکام و قوانین دین را که برای سعادت دنیوی و اخروی مردم ضرورت دارد بداند ، به اخلاق نیک و صفات زشت عالم آگاه باشد. عقاید صحیح و درست را بداند ، عقیده های باطل و بی اساس را بشناسد و به طور کلی، باید آنچه لازم است بداند و از جمیع قوانین و احکامی که از جانب خدا نازل شده با اطلاع باشد.
حضرت باقر (علیه السلام ) فرموده اند:
« ما صاحبان ذکر و صاحبان علم هستیم ، علم حرام و حلال نزد ماست ».
برای اثبات این مطلب از دو دلیل می توان استفاده نمود:
دلیل اول : همان دلیل هایی که برای اثبات ضرورت وجود امام وجود دارد؛ یعنی همیشه باید یک فرد کامل انسانیت و نمونه جامع دیانت در بین مردم وجود داشته باشد که تمام کمالات انسانیت در وی به فعلیت رسیده و آینه تمام نمای دیانت باشد تا طریق دین و نیل به کمالات بی غایت ، بدون پیشوا نماند و ارتباط بین عام غیب و نوع انسان محفوظ باشد.
لازمه این برهان این است که امام باید به تمام حقایق و احکام دین عالم باشد، زیرا کسی که نمونه دین است باید تمام احکام و حقایق دیانت را بداند و از روح و باطن آنها مطلع باشد و به حقیقت آنها نایل شده باشد، زیرا « عمل کردن » ، فرع « دانستنن» است. چون احکام و قوانین دین را می دانسته وبا چشم باطن مشاهده می نموده به آن عمل می کند. او که به حقیقت و باطن دین نایل شده چگونه ممکن است از احکام و قوانین آن بی اطلاع باشد؟ او که در متن صراط مستقیم دیانت قرار گرفته چگونه تصور می شود به احکام آن جاهل باشد؟
دلیل دوم : خداوند حکیم که بشر را آفریده و در طریق کمال قرار داده و هرگز اورا در سرگردانی رها نمی سازد؛ بلکه لطف بی پایانش اقتضا دارد که راه رسیدن به سعادت دنیوی و نیل به کمالات معنوی را در اختیارش قرار دهد و به همین جهت احکام و قوانینی را که برای اداره امور دنیوی و پیمودن طریق کمالات روحانی او لازم بوده به وسیله پیغمبران برگزیده اش نازل نموده و در اختیارش قرار داده است. امام علی (علیه السلام ) فرمودند: « ما نور آسمان و زمین و کشتی های نجات هستیم . علوم پنهانی خدا نزد ماست و برگشت امور به سوی ما می باشد.» و چون پیغمبر همیشه در بین بشر باقی نمی ماند و احکام و قوانی دین باید همیشه در بین آنان باقی بماند، باید بعد از پیغمبر فرد معصومی در بین مردم موجود باشد تا احکام و قوانین را بدون کم و زیاد نگهداری کند و در ارشاد مردم و اجرای احکام الهی کوشش و جدیت کند و محیط را برای پیمودن راه کمال و پرورش انسان ها آماده سازد.
تامردم همیشه به احکام الهی و صراط مستقیم دیانت دسترسی داشته و بتوانند بدان ها مراجعه نمایند. چنین فرد معصومی که حافظ و خزینه دار احکام است و امور اجتماعی را اداره میکند در اصطلاح شرع امام نامیده می شود. این برهان، وجود امام را برای حفظ و نگهداری احکام لازم می داند. بنابراین ، لازمه اش این است که امام تمام احکام و قوانین دین را بدون کم و زیاد بداند وبرنامه های لازم را در اختیار داشته باشد تا بتواند مشکلات دینی و اجتماعی آنان را حل کند و مسائل حرام وحلال را در اختیارشان قرار دهد و به بهترین شکل ممکن جامعه انسانی را به سوی غایت کمال انسانیت رهبری کند. با این وصف ممکن نیست مردم در یکی از امور مربوط به دیانت محتاج شوند ولی امام از حل آن عاجز باشد.
منبع: مجله امان / شماره 80 / سال 1402
