از سامرا تا سهله

از سامرا تا سهله

بسیاری دوست دارند بدانند امام در کجا زندگی می کنند ؟ برای روشن شدن این پرسش باید محل سکونت امام زمان ( علیه السلام )در چهار دوران به اختصار بررسی شود.

1 . دوران پدر

بدون شک محل ولادت امام مهدی ( علیه السلام )شهر سامرا است . او پس از ولادت تا هنگام شهادت امام حسن عسکری ( علیه السلام )در سامرا و نزد پدرش می زیست . حکیمه خاتون، دختر امام جواد ( علیه السلام )بارها امام عصر ( عجل الله تعالی فرجه الشریف)را در خانه امام عسکری ( علیه السلام )مشاهده کرد . برخی از یاران امام مانند احمد بن اسحاق نیز وی را همان جا دیده اند . امام در یکی از ملاقات هایش با ابن اسحاق از جای برخاست; وارد حجره شد و در حالی که فرزندش را بر شانه قرار داده بود، بیرون آمد . (1)

روزی یعقوب بن منقوش پرسید: مولای من، چه کسی امام است؟ فرمود: پرده را کنار بزن . . . او چنان کرد امام عصر ( عجل الله تعالی فرجه الشریف)را دید . مهدی ( علیه السلام )از پس پرده برون آمد و بر زانوی پدر نشست . (2)

امام عسگری ( علیه السلام ) ، در دقایق پایانی عمر، به عقید خادم فرمود: وارد اتاق شو و کودکی که در حال سجده است، نزد من آور . . . (3) . این روایات گواهی می دهد امام مهدی ( عجل الله تعالی فرجه الشریف)در حال حیات پدر در شهر سامرا و در خانه وی زندگی می کرد; اگر چه امام عسکری ( علیه السلام ) او را از نظرها پنهان می داشت .

2 . غیبت صغرا

امام، در دوران 74 ساله غیبت صغرا، احتمالا در عراق زندگی می کرد; زیرا چهار نایب خاصی که با وی رابطه مستقیم داشتند، در بغداد به سر می بردند . آن ها نامه های مردم را به وی می رساندند و پاسخ دریافت می کردند . امام صادق ( علیه السلام )می فرماید: برای حضرت قائم دو غیبت است: یکی کوتاه و دیگری طولانی . در غیبت اول، کسی جز خواص شیعیان وی، جایگاهش را نمی داند . (4) به احتمال قوی نایبان خاص آن حضرت، مصداق خواص به شمار می آمدند .

3 . غیبت کبرا

درباره محل اقامت امام در دوران غیبت کبرا نمی توان به طور دقیق به محلی خاص اشاره کرد . امام صادق ( علیه السلام )به ابوبصیر فرمود: نیکوترین منزل مدینه است . (5) علامه مجلسی نیز می گوید: همین جمله دلالت می کند آن حضرت غالبا در مدینه و اطراف آن به سر می برد . (6) امام باقر ( علیه السلام )هم به کوه «ذی طوی » اشاره فرموده است; (7) اما باید گفت هیچ کس به محل دقیق سکونت امام مهدی ( علیه السلام )راه پیدا نمی کند; زیرا امام عصر به ابراهیم بن مهزیار فرمود: پدرم از من پیمان گرفته در سرزمینی پهناور و دوردست زندگی کنم تا از نیرنگ های گمراهان و متمردان امت تازه به دوران رسیده و گمراه، نهان و مصون باشم . این پیمان مرا بر فراز تپه های بلند و ریگزارها و سرزمین های مورد اطمینان افکنده است . (8)

برخی احتمال می دهند امام در یکی از جزایر دوردست که با کشور مغرب چندان فاصله ندارد و به جزیره خضرا معروف است، به سر می برد . گروهی نیز با منطبق دانستن اوصاف این جزیره با مثلث برمودا، آن مکان را محل سکونت امام زمان ( عجل الله تعالی فرجه الشریف)می دانند; زیرا به رغم تلاش های فراوان تا کنون کسی به کشف اسرار این مثلث توفیق نیافته است . بی تردید این نظر نادرست می نماید . (9)

به استناد برخی از روایات، امام عصر ( عجل الله تعالی فرجه الشریف)در زمان غیبت کبرا در همه جا حضور می یابد، و یوسف وار به طور ناشناس میان مردم رفت و آمد می کند . هیچ کس وی را نمی شناسد تا وقتی خداوند به او اجازه دهد خود را معرفی کند; چنانچه به یوسف صدیق اجازه داد خود را به برادرانش بشناساند.  (10)

بر اساس روایت امام صادق ( علیه السلام )، یکی از جاهایی که امام عصر ( عجل الله تعالی فرجه الشریف)حضور می یابد، صحرای عرفات در ایام حج است .

عبید بن زراره گفت: از امام صادق ( علیه السلام )چنین شنیدم: زمانی فرا رسد که مردم امام خود را نبینند.  او در روزهای حج مردم را می بیند ولی مردم او را نمی بینند . (11)

محمد بن عثمان، یکی از نواب اربعه، نیز در این باره می گوید: والله ان صاحب هذا الامر یحضر الموسم کل سنة فیری الناس و یعرفهم و یرونه و لایعرفونه; به خدا سوگند، صاحب این امر همه ساله در مراسم حج حضور پیدا می کند . مردم را می بیند و می شناسد; ولی مردم - با این که او را می بینند - نمی شناسند . (12)

4 . عصر ظهور

امام هنگام ظهور در مسجد سهله (13) اقامت خواهد کرد . ده ها هزار پیامبر در این مسجد نماز گزارده اند و محل سکونت بزرگانی چون حضرت ابراهیم و ادریس و خضر بوده است . (14) امام صادق ( علیه السلام )به ابوبصیر فرمود: ای ابامحمد، گویا حضرت قائم را در مسجد سهله می بینم که با زن و فرزندانش در آن مستقر می گردد .

ابوبصیر پرسید: آیا مسجد سهله خانه اش خواهد بود؟ حضرت فرمود: آری، این مسجد منزل حضرت ادریس است . خداوند هیچ پیامبری را برنینگیخت مگر آن که در این مسجد نماز گزارد . هر کس در این مسجد بماند، مانند آن است که در خیمه رسول خدا اقامت کرده است . هیچ مرد و زن مؤمنی نیست مگر آن که دلش به سوی آن مسجد پر می کشد . روز و شبی نیست مگر آن که فرشتگان به این مسجد پناه می برند و در آن به عبادت خداوند می پردازند . (15)

ناگفته نماند، هم اکنون در سه گوشه این مسجد سه مقام، با اعمال ویژه، واقع شده است . که این مقام ها به حضرت ابراهیم و ادریس و خضر منسوبند .

پی نوشت ها:

[1].بشارة الاسلام .

[2].اثبات الهداة، ج 3، ص 415 .

[3].غیبه، شیخ توسی، ص 165 .

[4]. بحارالانوار، ج 52، ص 155 .

[5]. همان، ص 153 .

[6]. همان، ص 158 .

[7]. تفسیر عیاشی ج 2، ص 56 .

[8]. با خورشید سامرا، ص 82 .

 [9].برای آگاهی بیش تر به کتاب جزیره خضرا، افسانه یا واقعیت مراجعه شود .

[10]. همان، ص 154 .

[11]. کافی، ج 1، ص 337 .

[12]. بحارالانوار، ج 52، ص 152 .

[13]. این مسجد در چند کیلومتری شهر کوفه قرار دارد .

[14]. بحارالانوار، ج 52، ص 317 .

 [15]. همان .

منبع: مجله پرسمان / آبان 1380، پیش شماره 3 ، نویسنده : محمد جواد طبسی