گفتمانی آرام درباره زبان کینه آمیز اسلامی
در تاریخ 3 و 4 ماه می امسال (2015) دانشگاه بوستون میزبان کنفرانس "امیدهای آخرالزمانی، آرزوهای هزاره ای و جهاد جهانی" بود؛ همایشی که توسط دپارتمان تاریخ دانشگاه بوستون، مرکز تحقیقات هزاره ای (Center for Millennial Studies -CMS) و مجمع دانشمندان فعال در صلح خاورمیانه تدارک دیده شده بود. سازمان دهنده و محرک اصلی این همایش دکتر ریچارد لندز[1]، استاد برجسته اندیشه های آخرالزمانی در (مسیحیان) قرون وسطی و رییس مرکز تحقیقات هزاره ای پیش از انحلال آن در سال 2003 بود. این کنفرانس -که برای تشکیل آن باید تشکر لازم صورت گیرد، بیش از 12 محقق آمریکایی و اسرائیلی را در موضوع عقاید و جنبشهای آخرالزمانی مسلمانان در عصر جدید گردهم آورد.
ریچارد لندز استاد یهودی دانشکده تاریخ دانشگاه بوستون – وی سابقه نسبتا طولانی در بررسی جنبه های مختلف تاریخ اسلام و رفتار مسلمانان دارد (اینجا)
لندز یهمایش را با سخنرانی خود آغاز کرد و در آن با اشاره به اینکه «برخی تصور می کنند ایده های آخرالزمانی اسلام یک "شوخی بد" است» گفت: واقعیت آن است که این مساله یک "خبر بد" است که به وقوع پیوسته است. دلیل اینکه بسیاری محققان و تحلیلگران ترجیح می دهند به عرصه جدید ورود نکنند –و این مساله متاسفانه باعث مشکلات بسیاری در تحقیقات اسلامی/خاورمیانه در کل جهان شده است- ، ترس از اتهام اسلام هراسی است چرا که نوشتن و صحبت در مورد زبان کینه آمیز اسلامی خود نوعی ابراز کینه شخصی تلقی می شود.
موضع لندز –که به نظر می رسید اکثریت مردم حاضر در کنفرانس موافق با آن بودند- توسط چندین تن از شرکت کنندگان مورد سوال قرار گرفت. استدلال گفته شده –که برای بسیاری از ما صراحتا و کاملا خسته کننده به نظر می رسید- این بود که ارتباط دهی جهادگرایی و تروریسم اسلامی به هر ریشه اسلامی آن از طرف تمام مسلمانان تکذیب شده و حیات مدعیان این ارتباط را در معرض خطر قرار می دهد.
این موضع به درستی توسط بسیاری ارائه دهندگان مقاله در همایش -به ویژه توسط گریم وود روزنامه نگار معروف و نویسنده مقاله «داعش واقعا در پی چیست؟» (در شماره ماه مارس مجله آتلانتیک)[2]- رد شد. سخنرانی وود با عنوان «مقاومتها در زمینه نگاه به جهاد جهانی به عنوان جنبش آخرالزمانی» مورد بحث و اظهار نظر بسیاری قرار گرفت و این موضوع که داعش چگونه باورهای آخرالزمانی اسلامی را عیان کرده و این عقاید چه تاثیری در گردن زدن مسیحیان، تجدید برده داری و تمایل به حمله به روم و غرب داشته اند، توسط وی طرح شد و موجب تعجب بسیاری گردید. فراتر از آن وود اذعان نمود این موضوع که همه مسلمانان این روزگار و حتی اعضای مدرن داعش واقعا دارای عقاید آخرالزمانی هستند، مورد انکار بسیاری قرار گرفته است.
دکتر جفری بیل
دکتر جفری بیل (Jeffrey Bale) از موسسه تحقیقات بین المللی مونتری، در سخنرانی خود گرته برداری ویژه ای از نظر وود داشت. بنابر نظر وی هرچند داعش یا القاعده یا بوکوحرام و یا طالبان به صراحت کار خود را جهاد فی سبیل الله بدانند، غربیها آنرا باور نکرده و آنرا به نارضایتی سیاسی، نبود شغل و یا دخالت غرب در خاورمیانه مرتبط می دانند.[3]
دیگر سخنرانان همایش به داده ها و تحقیقات خام اشاره نمودند و به موضوعاتی همچون «باورهای آخرالزمانی گروه داعش پیش از تشکیل رسمی در عراق»، «کودتای نافرجام آخرالزمانی در عربستان سعودی در 1979» که با ادعای مهدویت شکل گرفت، «باورهای فرجامخواهانه نوپا از جنبش خونریز بوکوحرام در نیجریه»، «استفاده هزاره گرایان جهادی از رسانه های اجتماعی» و نیز «بلیغات آخرالزمانی حماس علیه اسرائیل» پرداختند.
بحث اخیر باعث بحث و مشاجره زیادی در میان یهودیان شرکت کننده در همایش گردید. یحث توجه به ریشه های خشونت فلسطینیان و ارتباط دهی آن با افکار آخرالزمانی اسلامی موجب اظهارنظرهای تند برخی شرکت کنندگان گردید که تصور می کردند هدف از این بحثها ضروری دانستن خشونت در میان مسلمانان بوده است. مخالفتهای دیگری نیز از طرف حاضران با محتوای سخنرانیها صورت می گرفت و از جمله گفته شد «غیر مسلمانان سعی نکنند اسلام را به مسلمانان آموزش دهند.» خیلی از این یحثها سروصداهای جالب و سرگرم کننده ای را موجب می شد.
عنوان مقاله من «مخالفت با زمان هزاره، جنگ امپراطوری عثمانی در برابر جنبشهای مهدی گرایانه در قرن 13ه-19م» بود که در آن چگونگی برخورد دولت سنی عثمانی با چالشهای فرجام خواهانه علیه حاکمیت و مشروعیت خود پرداختم که از طرف شیعیان 12 امامی حکومت صفوی، مهدی خوانده های صوفی مسلک و نیروهای شبه دولتی زیدی شیعه در یمن با آنها مواجه شده بود. عثمانی ها در حنبه های مختلف نظامی، سیاسی و عقیدتی به مبارزه با این موضوع پرداخته اند که به نظر من برای مقابله با گروههای آخرالزمانی مدرن در این روزگار (همچون داعش و یا جبهه النصره در سوریه) ما نیاز به تقلید از سرمشق عثمانی ها –به ویژه مدل سوم- داریم. در واقع در این روش از متون اسلامی (قرآن و حدیث و کلام بزرگان) برای تضعیف حرکتهای جهادی فرجامخواهانه استفاده می شود و به این دلیل نمی توان برچسب غیر اسلامی بدان زد.
نمونه ای از تولیدات مرکز تحقیقات هزاره دانشگاه بوستون به ریاست دکتر لندز – این مرکز به دلیل نزدیکی زمانی با سال 2000 تحقیقات قابل توجهی در زمینه مسائل آخرالزمانی و جنبشهای هزاره ای صورت داد و با فروکش کردن شور هزاره ای، در سال 2003 منحل گردید
من در سال 1997 و پس از گذشت یکسال از تاسیس مرکز تحقیقات هزاره توسط لندز، به عنوان یک دانش آموخته مقاله ای در مورد ابن خلدون و نظریات وی در مورد مهدی نوشتم. در طی دو دهه گذشته اکنون ثابت شده که مهدویت تنها یک یادگاری از باورهای شیعیان دوازده امامی نیست بلکه عمیقا صدها میلیون مسلمان (اعم از شیعه و سنی) هوادار این عقیده اند[4] و امروزه به طور فزاینده ای لبه تیز این شمشیر به دست جهادیان افتاده است. اگرچه کار مرکز تحقیقات هزاره لندز به پایان رسیده است ولی می توان متصور بود که سال 1500 هجری (معادل 2076 میلادی) شور مسلمانان آخرالزمانی تقریبا به طور کامل با افکار رهبران جهادی گره خواهد خورد.
در انتها نیز فرنیش متذکر می شود که کل همایش را ضبط کرده و در طول هفته های آتی در سایت خود (MahdiWatch.org) خواهد گذاشت.
گزارش: زهیر دهقانی آرانی
http://historynewsnetwork.org/article/159342
[1] - Dr. Richard Landes , http://www.theaugeanstables.com/richard-landes-cv
[2] - Wood, Graeme , "What ISIS Really Wants", http://www.theatlantic.com/features/archive/2015/02/what-isis-really-wants/384980
[3] - مانند مقالات زیر:
http://www.newsmax.com/Fred-Fleitz/Obama-Jihadists-Grievances-extremism/2015/02/19/id/625697
http://caucuses.desmoinesregister.com/2011/08/27/paul-says-u-s-intervention-motivated-911-attacks
[4] - در این زمینه می توانید به مقاله "مهدی گرایی در عالم اسلام اوج می گیرد" در همین سایت و یا اصل مقاله در آدرس زیر مراجعه کنید:
http://historynewsnetwork.org/article/147714
