مقدمه:
اين حكايت از ريشه دار بودن و فراگيرى انديشه منجى گرايى در كلّ جهان است. البته بايد خاطر نشان ساخت، اين اعتقاد - چنان كه در ميان شيعه بسيار عميق، عينى و راهبردى است - در بين بيشتر مكاتب و اقوام به عنوان آموزه‌اى اصيل و بنيادين مطرح نيست و به عنوان باورى فرعى و احتمالى تلقّى می‌شود. در واقع شيعه با انديشه مهدويت زنده و پويا است و با آن زندگى مى‌كند و نفس مى‌كشد و آن را ركن اساسى، اعتقاداتش مى‌داند؛ امّا در ميراث مكتوب و شفاهى بيشتر ملل و اديان، تنها اشاراتى گذرا به آن شده و مطالبى اجمالى درباره آن طرح گشته‌است. اين اعتقاد، هنوز به عنوان باورى اثرگذار و يقينى تبديل نشده و جايگاه استراتژيك خود را نيافته است! با اين حال همين اشارات و بيانات نيز، نشانگر فراگيرى و ريشه دار بودن انديشه ظهور رهايى بخش بزرگ و حقانيت و درستى آن است. متن حاضر به منجی باوری در ادیان غیر ابراهیمی پرداخته است.
منجى گرايى در غرب
يكى از اعتقادات غربيان مسيحى، باور به بازگشت عيسى مسيح - به عنوان نجات دهنده مسيحيان و تحقق بخش ملكوت و سلطنت الهى - است. با اين حال در ميان اقوام مختلف غربى نيز سخن از يك منجى بزرگ مطرح بوده و پاره‌اى از افراد از چنين انتظارى بهره بردارى كرده‌اند.
نام پنج تن از مدعيان كه از انگلستان برخاسته‌اند، جيمزنا يلور، يوحنا سوثكات، ريچارد برادرز، جان نيكولز و هنرى جيمز پرينس ذكر شده‌است. (حكومت جهانى مهدى، ص 59..)
برخى از فيلسوفان و دانشمندان غربى نيز آشكارا اعلام كرده‌اند كه جهان در انتظار مصلحى بزرگ است كه زمام امور جهان را به دست گرفته، همه انسان‌ها را زير يك پرچم و يك شعار گرد مى آورد ؛ به عنوان نمونه : دانشمند بزرگ انيشتين می‌گويد : روزى كه سراسر جهان را صلح و صفا فرا گيرد و مردم با يكديگر دوست و برادر باشند، دور نيست. (همان، ص 7..)
به طور فهرست وار مى‌توان به بعضى از اقوام و نژادهاى غربى اشاره داشت :
1. نژاد اسلاو بر اين عقيده بودند كه از مشرق زمين، يك نفر برخيزد و تمام قبايل اسلاو را متّحد سازد و آن‌ها را بر دنيا مسلّط گرداند.
2. نژاد ژرمن معتقد بودند: يك نفر فاتح از طوايف آنان قيام مى‌كند و ژرمن را بر دنيا حاكم مى‌گرداند.
3. اهالى صربستان، انتظار ظهور ماركوكر اليويچ را داشتند.
4. ساكنان جزاير انگلستان، از چندين قرن پيش آرزومند و منتظرند كه: آرتور از جزيره آلون، ظهور كند و نژاد ساكسون را در دنيا غالب گرداند و سعادت جهان نصيب آن‌ها گردد.
5. اسن‌ها معتقدند: پيشوايى در آخرالزمان ظهور كرده، دروازه‌هاى ملكوت آسمان را براى آدميان خواهد گشود.
6. اقوام اسكانديناوى بر اين باورند كه: براى مردم دنيا بلاهايى مى‌رسد و جنگ‌هاى جهانى اقوام را نابود مى‌سازد ؛ آن گاه اودين با نيروى الهى ظهور كرده و بر همه چيره مى‌شود.
7. اقوام اروپاى مركزى، در انتظار ظهور بوخص مى‌باشند.
8. يونانيان می‌گويند: كالويبرگ نجات دهنده بزرگ ظهور خواهد كرد و جهان را نجات خواهد داد و... .
منجى گرايى در آمريكا، آسيا و آفريقا
بر اساس تحقيقات و بررسى‌هاى صورت گرفته، اعتقاد به ظهور يك منجى در ميان چينى‌ها، مصريان و ساير ملل و تمدن‌ها و نحله‌هاى فكرى رايج بوده‌است.
- در ميان قبايل سرخ پوست آمريكايى اين عقيده رايج است كه روزى گرد سرخپوستان، ظهور خواهد كرد و آن‌ها را به بهشت زمين رهنمون خواهد ساخت.
- ايرانيان باستان معتقد بودند: گرزاسپه قهرمان تاريخى آنان، زنده‌است و در كابل خوابيده و صد هزار فرشته او را پاسبانى مى‌كنند تا روزى كه بيدار شود و قيام كند و جهان را اصلاح نمايد.
- چينى‌ها باور داشتند كه: كرشنا ظهور كرده، جهان را نجات مى‌دهد.
- گروهى از مصريان (كه در حدود 3000 سال پيش از ميلاد در شهر ممفيس زندگى مى‌كردند)، معتقد بودند : سلطانى در آخرالزمان با نيروى غيبى بر جهان مسلّط مى‌شود؛ اختلاف طبقاتى را از بين مى‌برد و مردم را به آرامش و آسايش مى‌رساند.
گروهى ديگر از مصريان باستان معتقد بودند كه فرستاده خدا در آخرالزمان، در كنار خانه خدا پديدار گشته، جهان را تسخير مى‌كند.
- ملل و اقوام مختلف هند، در انتظار مصلحى هستند كه ظهور كرده، حكومت واحد جهانى تشكيل خواهد داد.
- برهمائيان از دير زمان بر اين عقيده بودند كه در آخرالزمان، ويشنو ظهور مى‌كند و بر اسب سفيدى سوار مى‌شود. شمشير آتشين در دست گرفته و مخالفان را خواهد كشت و تمام دنيا برهمن گرديده و به اين سعادت برسد.
- اعتقاد به منجى هستى، در ميان بوميان مكزيك نيز وجود داشته است.
نتیجه:
از مجموع آنچه گفته شده، اين نتيجه به دست مى‌آيد كه انتظار ظهور يك مصلح آسمانى و نجات دهنده بزرگ، منحصر در اديان نيست و جنبه منطقه‌اى ندارد ؛ بلكه گسترده، فراگير و جهانى است و ريشه در فطرت انسان‌ها و نيازمندى آنان به رفع مشكلات و دشوارى هايشان به دست يك انسان برتر دارد. بنابر این، باور به موعود و منجی از خصایص اندیشه بشری است اما در این میان ادیان غیر الهی بلحاظ جهان بینی خود تصوری گوناگون از منجی دارند كه در نتیجه مردمان هم بلحاظ ایدئولوژی خاص نگاه متفاوت به منجی دارند.[1] همان گونه كه بیان شد، ادیان غیر الهی بلحاظ نگرش‌های مختلف به وجود مصلح برخی آن را قوم ـ مدار ـ برخی هم اجتماعی و جهانشمول ترسیم می‌كنند لیكن نكته‌ای كه بایست بدان توجه كرد این است كه اولاً آن مصلح بزرگ كه جهان در انتظار اوست بی شك مهدی محمد(صلی الله علیه و آله) است.[2] و ثانیاً از دیدگاه مكتب اسلام، زمین از وجود حجت خدا خالی نیست گرچه در پس ابر غیبت باشد.[3]
خدای متعال می‌فرماید: «و در حقیقت، در زبور پس از تورات نوشتیم كه زمین را بندگان شایسته ما به ارث خواهند برد».[4]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. ر.ك هفت آسمان، فصلنامه تخصصی ادیان و مذاهب، سال سوم و چهارم، ش دوازدهم و سیزدهم، بهار 81-80، مقاله آقای علی موحدیان عطار، ص107.
[2]. ر.ك: حیاة الامام المهدی، ص 198.
[3]. ر.ك: بحارالانوار علامه مجلسی، ج 30، ص 80، روایتی از امام علی(علیه السلام) نقل می كنند كه فرموده زمین از قائمی كه حجت الهی است خالی نیست».
[4]. انبیاء، آیه 105.
منابع برای مطالعه بیشتر:
1. او خواهد آمد، (ص 87و88)؛
2. ظهور حضرت مهدى از ديدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان، (ص 44و45..).
