مقدمه:
فروردین، سالروز شهادت بنت الهدی صدر است. زندگي شهيده بنت الهدي، در بردارنده ويژگي هاي تابناك و درخشاني است؛ زيرا او عالمي جليل القدر و اديبي فاضل بود كه در محضر دو برادر دانشمند و مادري وارسته و با بصيرت، رشد و پرورش يافت. وقتی دكتر بنت الشاطي مصري در سفر خود به نجف اشرف با وي ملاقات كرد از او پرسيد، از كدام دانشكده فارغ التحصيل شده اي؟ بنت الهدي صدر با تبسمي مليح گفت: من فارغ التحصيل مدرسه خانه مان هستم! خانم دكتر از اين پاسخ غافلگيركننده شگفت زده شد؛ چرا كه خود را در برابر انديشمندي مسلمان مي ديد كه در هيچ مدرسه و دانشگاهي درس نخوانده بود. آنچه در ذیل می آید، اجمالی از خاطرات خانم ام تقی الموسوی از شاگردان و دوستان نزدیک مرحومه بنت الهدی است که سال ها افتخار مجاورت و دوستی با ایشان را در کارنامه زندگی خود دارد و آنچه راوی در این مقاله آورده، تنها بخشی از آن خاطرات و گفتنی هاست که با تلخیص تقدیمتان می شود
دغدغه ديني و فعاليت جهادي زود هنگام
با اینکه دختربچه ها در سنين پايين، معمولاً فكر و خيالي جز سرگرم شدن با بازي هاي كودكانه ندارند، اما بنت الهدی ـ كه بسان غنچه اي تازه شكفته در زندگي بود ـ از اين گونه كارهاي كوچك و بيهوده و بي ارزش، دوري مي كرد. گوئي كه در همان كودكي، حكمت و دانش به او الهام شده بود. وی در آغازين سال هاي فعاليت جهادي اش، و در آن سن و سال پايين، عهده دار تهيه يك روزنامه ديواري با مضامين اسلامي و فرهنگي بود. او، اين نشريه را به دست كساني مي رساند كه احساس مي كرد براي آنها مفيد و ضروري خواهد بود. بدين گونه آمنه صدر، دختر بچه اي كه در سايه علم و جهاد و دغدغه هاي ديني پرورش يافته بود، در عنفوان سال هاي اوليه زندگي، گام هاي نخست فعاليت و تلاشي مقدس را برداشت و در حد توان و تلاش خود، با بصيرتي كه از آغاز همراه او بود و آن را از خانواده به ارث برده و از طريق شير مادر، نوشیده و از مائده خاندان صدر، تغذيه كرده بود، با در دست گرفتن پرچم اسلام، دعوت و تبليغ به سوي راه خدا را سرلوحه كار خويش قرار داد
درك آگاهانه از تاريخ
تحقيق و بررسي مسائل تاريخ اسلام در كتاب او، المرأة مع النبي في حياته و شريعته (زن در زندگي و آيين پيامبر) به وضوح نمايان است. مطالب اين كتاب، بيانگر آن است كه بنت الهدي، اطلاع وسيعي از تاريخ اسلام داشته است و خواننده آن، پي مي برد كه او با آگاهي و اقناع گري و اقتدار، به كتاب خانم دكتر بنت الشاطي به نام دختران پيامبر با بررسي دقيق، علمي و تخصصي پاسخ می دهد
اديبي خلاق
شهيده بنت الهدي، حس ادبي بالايي داشت و از ذوق سرشار و روح شاعرانه بي نظير و تخيلي گسترده، برخوردار بود، كه اين ويژگي ها در نوشته ها و كتاب هاي اسلامي هدفمند او به خوبي هويداست. شيوه داستان پردازي او، بهترين راهكار براي آشنا كردن زنان با مسئوليت هاي خود بود؛ به خصوص در آن مقطع زماني كه عرصه ادبي، عرصه تاخت و تاز دشمنان اسلام بود كه در صدد سوء استفاده از اين ميدان براي رسيدن به اهداف پليد خود بودند. بنت الهدي، اهميت اين عرصه و تأثير آن در خدمت به اسلام را به خوبي درك کرده بود. او به چشم خود مي ديد كه كفرپيشگان و منحرفين، از طريق ادب، شعر، داستان و رمانِ بي محتوا و مملو از مضامين غير اخلاقي و فرومايه، در زندگي اجتماعي مردم نفوذ كرده اند که در اثر اين نفوذ، كتابخانه ها از اين گونه مطالب و كتاب ها، سخيف و فرومايه شده اند و دخترانِ جوانِ سرگشته كه به دنبال يافتن كتاب براي مطالعه بودند، جز اين گونه كتاب ها، چيز ديگري در دسترس نداشتند و ذوق و توانايي شان هم در حدي نبود كه بتوانند از كتاب هاي علما و انديشمندان مسلمان بهره برند؛ چون كتاب های علما و اندیشمندان مسلمان به شيوه اي دشوار نوشته شده بودند و براي اين سنين جذابيت نداشتند. پس بايد اين خلأ فكري و فرهنگي؛ يعني خلأ استفاده از ادبيات اسلامي هدفمند، كه بتواند جوانان را در خدمت آرمان اسلامي قرار دهد، پر مي شد. به فرموده علامه شرف الدين: هدايت، گسترش نمي يابد مگر از همان جايي كه گمراهي گسترش يافته است.
از اين رو مرحومه بنت الهدي اقدام به نوشتن داستان هاي هدفمند با اسلوبي جذاب و شفاف كرد و به گونه اي زيبا و خواندني به طرح مسائل اخلاقي در جامعه پرداخت كه خواننده با ذوق و شوق، تا آخر با او همراه شود. اين روش در كتاب الفضيلة تنصر (فضيلت پيروز است)، به خوبي مشهود است. او در اين اثر، توانسته است از بُعد عاطفي به درون زن نفوذ كند و با برانگيختن احساسات فضيلت گرايانه و خيرخواهانه، هدف مورد نظر را تحقق بخشد. خانم بنت الهدی با اسلوب زيباي ادبي به بررسي اشتباهات اجتماعي و آداب و رسوم و سنت هاي غلط رايج در جامعه مي پردازد و آسيب ها و ضررهاي آنها را گاهي به شكل فكاهي و هيجاني و گاه به شكل عاطفي و غم بار تبيين مي كند. خواننده، اين روش را در كتاب هاي داستاني او، الخالة الضائعة (خاله گمشده) و ليتني لكنتُ اعلم (اي كاش مي دانستم) به عينه مي يابد. البته بايد گفت که داستان هاي بنت الهدي، براي زنان غير مذهبي هم جذابيت داشت؛ زيرا در اين داستان ها در نماي اوليه آن، به طور صريح از تاريخ اسلام يا ايمان و تقواي مردان و زنان با ايمان سخني گفته نشده؛ بلكه صرفاً داستان هایي بودند درباره واقعيت هاي روزمره زندگي اجتماعي و مشكلات، موانع، سختي ها و رنج هائي كه جامعه در آنها غرق شده بود
تمرکز بر تربیت بانوان
ويژگي بارز ديگري كه زندگي علمي مجاهد شهيد، بنت الهدي را همچون خورشيدي درخشان، نورانی كرده و او و اهداف والايش را در دل ها جاي داده و موجب تأثير عميق و مشهودي شده، اطلاعات گسترده او از علم اخلاق بود؛ علمي كه با آن تكامل يافت و با نورانيت آن، توانست ديگران را نيز تكامل بخشد. اين ويژگي در حيات وي، اهميت بسزايي داشت و او به عنوان يك زن مؤمن، متعهد، پيشتاز، هدايت گر و آموزنده، نيازمند چنين علمي بود. او آگاهي كاملي از اين علم داشت و خود را وقف اين امر مهم كرده بود؛ آن گونه كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: انما بعثت لاتمم مكارم الاخلاق؛ من مبعوث شده ام تا اخلاق نيكو را كامل كنم.
دغدغه بنت الهدي اين بود كه اخلاق را در شخصيت زن مسلمان ـ كه بدخواهان و دشمنان، او را بازيچه هوس هاي خود قرار داده و از راه راست منحرف كرده و به سوي بيراهه هاي نامعلوم و پيچيده و ناهمواره كشيده بودند ـ تقويت كند؛ لذا بيشتر كتاب ها و سخنراني هاي او، روي اين موضوع متمركز بودند. از آنجا كه سخنش برآمده از دل و در كمال صداقت و اخلاص بود، تأثيرگذار و دگرگون ساز می شد. او با اين روش توانست نيمي از زنان مؤمن و مسلمان را در تمام سطوح، تربيت كند و پرورش دهد. از جمله خصلت هاي بارز وي، تواضع و فروتني بود كه هم نزد خدا و هم نزد مردم به او قدر و عظمت بخشيده و باعث محبوبيت عظيم وي در دل هاي زناني كه او را از نزديك مي شناختند، شده بود. خوش رويي سِحرانگيز او، ياري گر وي در برابر دشمنان بود و با آن مي توانست زنان مخالف و معاند خود را نيز، جذب و دل هاي دوست داران و ارادتمندانش را شديداً به سوي خويشتن جلب كند. او در عين برخورداري از اين خوشرويي جذاب، باهيبت و باوقار بود. اين هيبت، همان هيبت ايمان بود كه خداوند، آن را به بندگان مجاهد و مخلص خود مي بخشد و خود، وعده كرده است كه بندگان جهادگرِ در راهش را به راه هاي توفيق هدايت كند: (وَالَّذينَ جاهَدوا فينا لَنَهدِيَنَّهُم سُبُلَنا).[1]
نكته عجيب در مورد بنت الهدي اين بود که او با تمام قشرهاي جامعه، نشست و برخاست داشت و در صدد حل مشكلات همگان بود؛ كه اين امر، كاري بس دشوار است. او گاهي با زنان دانشگاهي هم نشين مي شد؛ گاهي با زنان بي سواد همراهي می كرد، زماني با زنان ثروتمند مجالست داشت و هنگامي ديگر با زنان فقير؛ گاهي با دختران و گاهي با پيرزنان هم نفس مي شد و كلاً با هر قشر و طبقه اي همراهي مي كرد و با هدايت و راهنمايي هاي خود، به آنان شناخت و معرفت و نصيحت و توصيه ارائه مي داد. او با هر كس به اندازه سطح فكر و عقل و بينش خودش صحبت مي كرد. حاصل اين رفتار، اين بود كه آن زنان ـ با هر گونه سطح فكر و طبقه اجتماعي كه داشتند شديداً شيفته و علاقمند او مي شدند و او را بسيار دوست مي داشتند
بنت الهدي و دغدغه دین
تنها نگراني و دغدغه اي كه بنت الهدي را به خود مشغول مي كرد، دغدغه اي مقدس به نام دغدغه دين بود. او از تمام ناراحتي ها و نگراني هاي زندگي دنيايي، دست شسته بود. گويا همچون جدش، علي(علیه السلام) به دنيا گفته بود: اي دنيا! از من دور شو. ایشان هيچ گاه فکر خود را صرف مسائل عادي از جمله مسئله ازدواج و بهره مندی از زندگی دنیوی ـ كه براي دختران شهر و ديارش جزو كارها و مسائل اساسي و مهم به شمار می آمدند ـ نمی کرد. در زندگي او، تنها امر حائز اهميت، مسئله عقيده و دين بود و مسائل ديگر براي او حاشيه اي و در خدمت مسئله اول بودند
روح زاهدانه
يك روز آن مرحومه به من گفت: بهترين مجلس عزاداري اي كه در آن به قصد تقرب به خدا و فراگيري آموزه ها و عبرت هاي نهضت امام حسين(علیه السلام) شركت كردم، مجلسي بود كه يكي از زنان فقير نجف برگزار كرده بود. مجلسي بسيار ساده و بي آلايش كه از زنان ثروتمند و اعياني و شيك پوش و شيفته مد و پز، در آن خبري نبود. وي مي گفت: من در آن مجلس خشوع و خشيتي را احساس كردم كه تاكنون در هيچ مجلسي نظير آن را تجربه نكرده بودم و در آن حال و هواي ساده و صميمي و بي آلايش، با حالتي از دل شكستگي و انكسار بي نظير، براي مصيبت حسين(علیه السلام) گريستم. آن مرحومه از اسراف و تجمل گرائي برخي از زنان و دختران، به شدت دلگير و رنجيده خاطر مي شد؛ كه اين مطلب را گاه پنهان مي داشت و گاه با شيوه هايي معقول و حكيمانه بروز مي داد. دلخوري او از اين بود كه اين گونه مسائل و اين چنين رفتارهاي تجملاتي، اين ذهنيت را در زنان حاضر در جلسه ايجاد مي كند كه زنان و دختران، افراد بيكاري هستند كه همّ و غمشان، پرداختن به مسائل كم ارزش دنيوي، از قبيل لباس و گل دوزي و نقش و نگار و غيره است و هيچ توجهي به علم و انديشه و فرهنگ يا مسائل جامعه و انسانيت ندارند
صفای باطن
او باطني منزه از كينه، بغض، دشمني و عداوت داشت و دل پاكش، خالي از انواع پيچيدگي، فريب، نيرنگ، خودخواهي، تكبر و خود برتربيني ها بود. در تمام مدت معاشرت با او، هيچگاه از او نشنيديم كه غيبت كسي را بکند و يا از كسي بدگویی کند و يا سؤال و خواسته اي را ـ كه يكي از شاگردانش مطرح می کرد ـ مورد تمسخر قرار دهد. زيباترين اخلاق و سجاياي او خالي بودن دلش از احساسات نامناسب بود. من در طي مدت نزديكي و همراهي ام با او هيچ نشانه اي از حسادت به ديگران و آرزوي زوال نعمت آنان و انديشيدن به خودش را در او نيافتم. ایشان خير و سعادت و نيكي را براي همگان، آرزو و آن را از خدا برايشان طلب مي كرد
اخلاق اسلامي والاي او در دل و جانم پيوسته زنده و درخشان است. پاكي روح و مبرّا بودن از هرگونه انحصارطلبي در كسب موفقيت ها و فضايل و امتيازات و خوشنودي از دستيابي ديگران به امتيازات و منزلت هاي برتر، از ويژگي هاي آن انسان پاك سرشت و بي آلايش و زلال بود؛ كه حتي هنگامي كه يكه تاز عرصه نويسندگي اسلامي براي زنان در عراق شد و مدال افتخار اين ميدان را از آن خود كرد، از ارائه هيچ نوع كمك و هم فكري به ديگر بانواني كه مايل به قلم زدن در اين زمينه بودند، دريغ نكرد. اگر كسي، كتاب تازه منتشر شده خود را به او اهدا مي كرد، بسیار خوشحال مي شد و او و نوشته هايش را به زنان ديگر معرفي می کرد و ضمن تحسین، آن را يك پيروزي براي او و حمايت از آن را آرماني اسلامي؛ يعني آرماني كه تمام عمر و جواني خود را صرف آن كرده بود محسوب مي كرد
او بنا به مسئوليت هاي بزرگي كه برعهده داشت ـ از جمله مسئوليت هدايت و روشنگري ـ رفت و آمد زیادی ميان شهرهاي نجف، بغداد و ديگر شهرهاي مذهبي عراق، داشت. قلب او مالامال از عشق به اين مسئوليت بود و عشق به چيز ديگري در دلش پيدا نمي شد. دائم در جنب وجوش بود؛ اما نه براي اغراض دنيوي و اهداف زميني؛ بلكه براي هدايت بشر، يا حمايت و پشتيباني از موضوع و مسئله اي ديني يا كمك به نيازمندي يا ايجاد صلح و آشتي ميان ديگران يا نفوذ هدفدار در محافل و مجامع جامعه. تمام اقدام هاي او برنامه ريزي شده بودند.
بنت الهدي، زني مقاوم و راسخ و با استقامت بود و طوفانِ حوادث زندگي نمي توانست او را از پاي درآورد. او با مقاومت زينبي اش، در روزهاي رنج و ناملايمات، مرهمي بر زخم هاي ما و ساير زنان دردكشيده و رنج ديده بود و درخشش لبخندهايش در تاريكي حوادث، جراحت هاي ما را التيام مي بخشيد و تسكين مي داد
استفاده از راه هاي حكيمانه
شهیده بنت الهدی، از تمام راه ها و روش هاي حكيمانه براي نيل به هدف تربيتي خود بهره مي گرفت. خداوند نیز بصيرت و تدبيري را به او عطا كرده بود كه او را در تحقق هدف مورد نظرش با قدرت تمام، ياري مي داد. در اين باره نمونه هاي زيادي وجود دارند كه من به ذكر يك مورد اكتفا مي كنم
يكي از دانشجويان دختر كه با راه و روش اسلام بيگانه بود، گاهي وقت ها با بنت الهدي ملاقات مي كرد و او هم مي كوشيد آن دانشجو را به پوشيدن حجاب متقاعد كند؛ اما او امتناع مي ورزيد؛ زيرا از نظر او و جامعه آن روز، حجاب يعني پوشيدن چادر، و چادر هم عواقب و تبعات سنگيني در پي داشت، از جمله متهم شدن به ارتجاع و عقب ماندگي از سوي دشمنان اسلام. شهيده بنت الهدي به او مي گفت: مهم نيست كه چادر بپوشي. نكته مهم آن است كه بدنت را بپوشاني و بس. لذا با پوشيدن روسري و مانتو شروع كن و اين براي تو كافي است. بنت الهدي در زماني اين سخن را مي گفت كه هنوز مانتو به عنوان يك حجاب، مطرح و شناخته شده نبود. با راهنمايي ها و روشنگري هاي بنت الهدي، آن دختر دانشجو به راه راست هدايت شد و پس از آنكه ايمان در جان او عمق يافت، چادر را برگزيد و بعدها از لحاظ روحي و ايماني خيلي بهتر از گذشته و حتي بهتر از كساني شد كه از اول چادر مي پوشيدند
تسليم در برابر مشيت الهی
بنت الهدي در برابر طوفان مصائب و رنج ها و حوادث، با قلبي مقاوم و دلي راسخ و روحي صبور، ايستادگي و تحمل مي كرد. در جريان ارتحال دائي اش، آيت الله العظمي شيخ مرتضي آل ياسين، هر كس مي خواست تسليم شدن در برابر اراده خدا را در رفتار صاحب عزا ببيند، بايد به بنت الهدي مي نگريست. در آن فضاي سراسر شيون و زاري، او نه تنها ناله و فغان نمي كرد، كه به زنان فاميل و بستگان هم توصيه مي نمود که ذكر لاحول ولا قوه الا بالله العلي العظيم را تكرار كنند و خوشحال باشند كه سفره رحمت و خير و بركت پروردگار، در انتظار دائي بزرگوارش است
آخرين ملاقات
آخرين ملاقات من با شهيده بنت الهدي، پيش از آن صورت گرفت که همچون جدشان ـ که در شعب ابي طالب محاصره شد ـ در محاصره قرار گيرند. اين ديدار، چند ماه پس از جدايي از همديگر به وقوع پيوست. من در فاصله اين چند ماه، عهده دار مأموريتي در شهر ديگري بودم که او از آن اطلاع داشت. وقتي خبر بازداشت سيد محمدباقر صدر و موضع گيري بنت الهدي در جريان آن بازداشت به ما رسيد، صبحگاهان به اتفاق يكي از زنان مجاهد از آن شهر خارج شدم تا به ديدن بنت الهدي بروم. البته ما پيش بيني مي كرديم كه از سوي جنايتكاران رژيم ـ كه بيت شامخ صدر را منبع خطري عليه كيان خود مي پنداشتند ـ اذيت و آزار و تهديدي متوجه ما شود. حتي راننده ماشيني كه آن را كرايه كرده بوديم و از دوست داران شهيد صدر بود، موقع سوار شدن به ما گفت: آيا وصيت نامه تان را نوشته ايد؟ پس از رسيدن به شهر نجف، به خاطر بي صبري ام، سريعاً از يكي مغازه هاي خواربار فروشي مجاور، از آخرين وضعيت آنجا پرسيدم. صاحب مغازه با ترس و مخفیانه گفت: ديروز بحمدالله سيد آزاد شد. پس از آن به منزل سيد رفتيم. بنت الهدي و مادرش در آنجا بودند و ملاقاتي پر از محبت و عاطفه و اشتياق صورت گرفت. آن شهيده بسياري از اتفاقات و ماجراهايي را که بعدها براي آنها پيش آمد، پيش بيني مي كرد و عباراتي با اين مضامين را برايم اظهار داشت: ما بايد عزممان را براي آينده جزم كنيم و مصائب را به جان بخريم و تحمل كنيم و بايستي انتظارِ اتفاق غيرمنتظره را داشته باشيم. من فكر نمي كنم اينها از سر ما دست بردارند
اين افتخار را هم پيدا كرديم كه به اتفاق بنت الهدي و مادرش، خدمت شهيد صدر برسيم. او با اخلاق كريمانه و تعامل و احترام پسنديده اش و با سخناني كه بيان فرمود، روح و جانمان را سيراب كرد؛ به گونه اي كه آن دیدار، به عنوان بهترين رويداد و خاطره در ذهنمان نقش بست. او همچنين به هنگام ورود ما و موقع خداحافظي، به احترام ما از جاي برخاست تا با ادب سرشار و خصائص والايش، جايگاه زن در اسلام و اهميت احترام و تكريمي را كه او براي زن و نقش او در زندگي و جايگاهش در اجتماع قائل است، به نمايش بگذارد. اين تكريم و احترام در قسمت هايي از صحبت هاي وي با ما درباره نقش زنان مسلمان عراقي بر ضد طاغوت هاي بغداد و وظايف آنان در اين روند جهادي، به خوبي آشكار بود. چنانچه به من گفت: از تو انتظار مي رود كه درباره زنان معتقد و متعهد در عراق مطلب بنويسي.
رازداری
از جمله ويژگي هاي برجسته او، رازداري شديد نسبت به فعاليت ها و مسائل مربوطه بود. او زبان خود را به دقت كنترل مي كرد تا مبادا از مسائلي كه به زيان حركت جهادي او يا فعاليت هاي برادرش، سيد صدر بود، صحبتي به ميان بيايد. در طي مدتي كه با بنت الهدی معاشرت داشتم، آن زن پرورش يافته با آموزه هاي اسلام و در مدرسه فضايل متعالي، در نهايت احتياط و هوشياري بود. گوئي اين سخن خداوند كه (خذوا حذركم؛ احتياط كنيد و آماده باشيد[2]را نصب العين خود قرار داده بود. او مي دانست كه اسرار مربوط به برادرش، توسط عناصر جاسوس بعثي شديداً پيگيري و رصد مي شود و لذا بنا به حكمت و بصيرت خود، نهايت استقامت و پايداري و احتياط و هوشياري را به خرج مي داد
استفاده بهينه از وقت
براي كارهاي مهم در فواصل زماني طولانی، جلساتي را برپا مي كرديم که هر بار، در خانه يكي از خواهران برگزار مي شد. به طور طبيعي، ميزبان جلسه، آمادگي هاي لازم را از قبل پيش بيني مي كرد و بر حسب سليقه و نگاهش به جلسه، وسايل پذيرايي از بانوان شركت كننده را نيز مهيا مي ساخت
در یکی از جلسات، هنگامي كه میزبان داشت از مهمانان پذيرايي مي كرد، شهيده بنت الهدي با همان روش هميشگي اش، يعني با تبسم و نرمي گفتار و ملايمت، رو به آن خانم كرد و گفت: اي كاش اين وقتي را كه براي تهيه ساندويچ و كيك و چاي گذاشته اي، فقط براي تهيه شربت و شکلات مي گذاشتي و بقيه وقت ارزشمند خود را براي تهيه موضوعي مفيد، صرف و آن را براي حاضران مطرح مي كردي تا وقتشان هدر نشود و با دست های پر به خانه هايشان باز مي گشتند. اساساً تمام وقت او صرف كارهاي سودمند و امور مفيد مي شد و مي كوشيد وقت خود را با كارهاي مهم و مسائل بزرگ و باارزش و با تحصيل علم و تنوير عقول پر كند و البته اين مواظبت از وقت، همراه با شيفتگي خاصي به كسب معرفت بود. او حتي در آشپزخانه، كتاب و دفتر با خود داشت و در آنجا هم از مطالعه و نوشتن دست بر نمي داشت و نمي گذاشت يك دقيقه از وقتش به هدر رود. مي توان گفت تمام وقت و فعاليت او در عبادت صادقانه، ياد خدا، تحصيل علم، گسترش هدايت و معرفت و تلاش فراوان براي انجام فريضه امر به معروف و نهي از منكر و جهاد در راه خدا و در يك كلام، به جان خريدن تمام سختي ها و مشتقت ها به خاطر آرماني مقدس ـ كه همان آرمان اسلام بود ـ صرف مي شد. خدايش بيامرزد.[3]
پی نوشت ها :
[1].عنکبوت(29)، 69
[2].نساء(4)، 71
[3].مجله شاهد ياران، شماره 27
برگرفته از کتاب بایسته های زنان منتظر؛نگارنده : ام التقی الموسوی، ترجمه آزاد ، مهرداد آزاد
