مقدمه:
يكى پشتوانه فرهنگى و زمينه ساز براى ديگرى‌است.
يكى رمز « حيات شيعه» است و ديگرى رمز « بقاى آن».
يكى رمز « قيام و به پا خاستن شيعه» است و ديگرى عامل « حفظ و استمرار آن».
« مهدى»(عليه السلام) وارث عاشورا است؛ همچنان كه « حسين»(عليه السلام) وارث پيامبران است.
عاشورا، دريچه اى به « انتظار» است و انتظار، تجلّى آرزوها و آمال كربلا.
فرهنگ عاشورا، دستمايه اساسى و مايه شكوفايى و بالندگى منتظران مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در عصر انتظار است.
پيوند « عاشورا و انتظار» و « حسين و مهدى»، پيوند « والد» و « ماولد» و « نورٌ على نور» است.
« انتظار»، كربلايى ديگر است به وسعت همه جهان و مصاف حق و باطل است در زمانى ديگر؛ با اين تفاوت كه اين بار، حق پيروز است و چهره باطل، براى هميشه دفن مى‌شود. « انتظار» همان كربلا است در وسعت همه زمين و در مقطع ديگرى از تاريخ. در اين مقطع، فكرهاى رشيد از هر فرقه و ملتى، گلبانگ « دعوت مهدوى» را ـ كه با ساخت و فطرت انسان‌ها همگون است ـ لبيك مى‌گويند.
« انتظار»، ثمره كربلا است. بدون كربلا، انتظار بى معنا است. ياران مهدى، همه كربلايى اند و در فراز و فرود تاريخ، غربال شده و آبديده‌اند. مگر مى‌توان بى عاشورا، انتظارى ديگر داشت؟ انتظار بى عاشورا، انتظار بى پشتوانه است!
« عاشورا»، انتظار برآورده نشده شيعه است و « انتظار»، عاشوراى برآورده شده شيعه.
حركتى جهانى و به وسعت آمال همه انسان‌هاى تاريخ، پشتوانه و عقبه‌اى مى‌خواهد به استحكام كربلا كه هرگز به سردى و خاموشى نگرايد.
« انتظار»، ادامه عاشورا، غدير و بعثت است و « ظهور»، روز فرج و مخرج حسين و ثمره خون او كه در شريان تاريخ به جوش آمده‌است.
« انتظار» بشارتى است به حق، بر همه دردها و آلام شيعه در كربلا و تاريخ.
مهدى(عليه السلام)، بارى را كه حسين (عليه السلام) در مسير كوفه، در كربلا به زمين گذاشت؛ به كوفه مى‌رساند.
مهدى (عليه السلام)، پرچم افتاده حسين (عليه السلام) را بر خواهد افراشت و آرمان‌هاى بلند او را تحقّق خواهد بخشيد.
مهدى (عليه السلام)، بذرى را كه حسين (عليه السلام) در كربلا كاشت و ديگر امامان آن را بارور كردند و خودش در دوران غيبت به حراست آن همت گماشت، با دستان پرتوانش غرس خواهد كرد.
« انتظار و عاشورا» دو بال پرواز شيعه است ؛ اگر اين دو نبود، چشمه « غدير» مى‌خشكيد.
اين پيوندهاى روشن و گويا، از نگاه نامحرمان نيز مخفى نمانده تا آنجا كه مى‌گويند: شيعه با دو نگاه همراه است: « نگاه سرخ» و « نگاه سبز»؛ عاشورا و ظهور. با الهام از يكى « انقلاب» مى‌كند وبا ديگرى آن را « استمرار» مى‌بخشد.
براى ما دور ماندگان از صحنه عاشورا، يك راه بيشتر نمانده و آن ثبت نام در كلاس « انتظار» و درآمدن در خيل « منتظران» است كه حقيقت انتظار، همان در خيمه حسين (عليه السلام)بودن است. آنان كه در كربلا چكاچك شمشيرها را نچشيدند، بايد مرارت « انتظار» را به جان بخرند. « عاشورائيان»، پيمان خود را به آخر بردند و « مهدويان» با كوله بار فرهنگ شهادت ، چشم انتظارند تا آن عهدى كه با خدا و رسول بر پاسدارى از حرم و حريم ثار الله بسته اند، به انجام رسانند: { فمنهم من قضى نحبه و منهم من ينتظر} .
امام عصر)علیه السلام(، جامعه، امام زمان (عليه السلام)، امام، قوانين، آزادي، انسان، حديث، رسول خدا (صلی الله عليه و آله و سلم)، مولا، معرفت، دعا، آخرت، ظهور، دين، ولايت، جهاني‌شدن، دين اسلام، حضرت مهدي(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، حكومت جهاني.
پيوند دو فرهنگ « عاشورا» و « انتظار»، از دلايل و شواهد متعددى برخوردار است. در اينجا ضمن بيان آن‌ها، به تحليل و رهيافت‌هاى برخاسته از آن‌ها خواهيم پرداخت.
اول) پیوندها:
1. مهدى(عليه السلام)، فرزند حسين(عليه السلام)
صدها روايت، در اين باب وارد و در آن‌ها تأكيد شده‌است كه، امام مهدى (عليه السلام) نهمين فرزند حضرت حسين(عليه السلام) است: « قائم هذه الامة هو التاسع من ولدى».[1]
2. مهدى (عليه السلام)، خونخواه حسين (عليه السلام)
در روايات متعددى، وارد شده است: « القائم منّا اذا قام طلب بثار الحسين» و «بهذا القائم انتقم منهم».[2] امام باقر(عليه السلام) در مورد آيه { و من قتل مظلوماً فقد جعلنا لوليه سلطاناً فلايسرف فى القتل}[3] مى‌فرمايد: « مقصود از « من قتل مظلوماً»[4]، حسين بن على است كه مظلوم كشته شد و ما اولياى او هستيم و قائم ما چون قيام كند، در طلب انتقام خون حسين(عليه السلام) بر مى‌آيد... مقتول حسين(عليه السلام) و ولىّ او قائم(عليه السلام) است».[5]
3. ياد حسين (عليه السلام)، كلام نخستين مهدى (عليه السلام)
آن گاه كه مهدى موعود ظهور كند، بين ركن و مقام می‌‍‌ايستد و چنين ندا مى‌دهد:
« الا يا اهل العالم! انا الامام القائم؛
الا يا اهل العالم! انا الصمصام المنتقم؛
الا يا اهل العالم! ان جدّى الحسين قتلوه عطشاناً؛
الا يا اهل العالم! ان جدّى الحسين طرحوه عرياناً؛
الا يا اهل العالم! ان جدّى الحسين سحقوه عدواناً».[6]
4. « يا لثارات الحسين»، شعار ياران مهدى(عليه السلام)
فضل بن شاذان نقل مى‌كند كه شعار ياران مهدى « يا لثارات الحسين» (اى خونخواهان حسين) است:
« انّ شعار اصحاب المهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) يا لثارات الحسين (عليه السلام)».[7]
5. يارى حسين (عليه السلام)، يارى مهدى (عليه السلام)
حضرت سكينه(عليها السلام) نقل مى‌كند: امام حسين (عليه السلام) شبى در كربلا، خطاب به ياران خود فرمود:«... و قد قال جدى رسول الله (صلى الله عليه وآله): « ولدى حسينٌ يقتل بطفّ كربلاء غريباً وحيداً عطشاناً فريداً». فمن نصره فقد نصرنى و نصر ولده الحجة و لو نصرنا بلسانه فهو فى حزبنا يوم القيامة»؛ « همانا جدم رسول خدا(صلى الله عليه وآله)فرمود: فرزند من حسين در زمين كربلا، غريب و تنها، عطشان و بى كس كشته مى‌شود. كسى كه او را يارى كند، مرا و فرزندش مهدى را يارى كرده است و هر كس به زبان خود، ما را يارى كند، فرداى قيامت در حزب ما خواهد بود».[8]
6. يكسانى القاب حسين (عليه السلام) و مهدى (عليه السلام)
القاب « ثار الله»، « الوتر الموتور» و « الطريد الشريد»؛ غريب و تنها، القاب مشترك حسين (عليه السلام) و مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است:
« ولكن صاحب هذا الامر الطريد الشريد الموتور بابيه..».[9]
« السلام عليك يا باب الله و السلام عليك يا ثار الله».[10]
« المترقب الخائف و الولى الناصح ، سفينة النجاة... و الوتر الموتور».[11]
7. زيارت عاشورا
زيارت عاشورا ـ كه زيارت مخصوص امام حسين(عليه السلام) است ـ در دو قسمت، از خون خواهى حسين (عليه السلام) در ركاب امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خبر مى‌دهد:
« ان يرزقنى طلب ثارك مع امام منصور من اهل بيت محمد(صلى الله عليه وآله)» و « ان يرزقنى طلب ثارى [كم] مع امام هدىً ظاهر ناطق بالحق منكم».
8. روز عاشورا و ياد مهدى(عليه السلام)
امام باقر(عليه السلام) مى‌فرمايد: يكديگر را در روز عاشورا اين گونه تعزيت دهيد:
« اعظم الله اجورنا بمصابنا بالحسين و جعلنا و اياكم من الطالبين بثاره مع وليه الامام المهدى من آل محمد (عليه السلام)»؛ « خداوند اجر ما و شما را در مصيبت حسين(عليه السلام) بزرگ گرداند و ما و شما را، از كسانى قرار دهد كه به همراه ولى اش، امام مهدى از آل محمد(عليهم السلام)، طلب خون آن حضرت كرده، به خون خواهى او برخيزيم».[12]
9. عاشورا روز ظهور مهدى(عليه السلام)
امام باقر(عليه السلام) مى‌فرمايد: « كانّى بالقائم يوم عاشوراء يوم السبت قائماً بين الركن و المقام و بين يديه جبرئيل ينادى...»؛[13] « گويا قائم را مى‌بينم كه روز عاشورا، روز شنبه بين ركن و مقام ايستاده و جبرئيل پيش روى او ندا مى‌كند...».
امام صادق (عليه السلام) نيز فرمود: « ان القائم صلوات الله عليه ينادى باسمه ليلة ثلاث و عشرين و يقوم يوم عاشوراء يوم قتل فيه الحسين بن على»؛[14] « قائم ـ درود خدا بر او باد ـ در شب بيست وسوم ماه رمضان به نامش ندا مى‌شود و در روز عاشورا، روزى كه حسين بن على در آن كشته شد، قيام خواهد كرد».
10. ميلاد حسين (عليه السلام) و ياد مهدى (عليه السلام)
در توقيع مبارك امام عسكرى(عليه السلام) براى قاسم بن علاء همدانى آمده‌است: در روز تولد امام حسين(عليه السلام)، اين دعا را بخوان: « اللهم انى اسألك بحق المولود فى هذا اليوم الموعود بشهادته قبل استهلاله و ولادته بكته السماءُ و من فيها و الارض و مَن عليها... المعوّض من قتله ان الائمة من نسله و الشّفاء فى تربته و الفوز معه فى أوبته و الأوصياء من عترته بعد قائمهم و غيبته»؛ « خداوندا! من تو را به مقام مولود اين روز مى‌خوانم. او پيش از آنكه به دنيا چشم بگشايد و قبل از آنكه تولد يابد، وعده و خبر شهادتش داده شد. آسمان و هر كس در آن بود و زمين و هر كس بر روى آن بود، بر او گريه كرد... . او كه در عوض شهادتش، ائمه از نسل او شدند و شفا در تربت او قرار داده شد، فوز و رستگارى با او، در روز رجوع و بازگشت او و بازگشت اوصيا از خاندان او، بعد از قائم آنان و سپرى شدن غيبت او مى‌باشد».[15]
11. ميلاد مهدى (عليه السلام) و ياد حسين (عليه السلام)
شيخ عباس قمى در مفاتيح الجنان مى‌نويسد:
با فضيلت ترين اعمال شب نيمه شعبان ـ كه باعث آمرزش گناهان است ـ زيارت امام حسين(عليه السلام) است. هر كه مى‌خواهد، روح 124 هزار پيامبر با او مصافحه كند، امام حسين(عليه السلام)را زيارت كند. اقل زيارت آن حضرت آن است كه به بالاى بامى رود و به سمت راست و چپ نگاه كند؛ سپس سر به جانب آسمان بلند كند و حضرت را با اين كلمات زيارت كند: « السلام عليك يا اباعبدالله، السلام عليك و رحمة الله و بركاته».
در قسمت «زيارات» نيز مى‌نويسد: احاديث بسيارى در فضيلت زيارت امام حسين (عليه السلام) در نيمه شعبان وارد شده‌است. و بس است در اين باب آنچه كه به چندين سند معتبر از حضرت امام زين العابدين(عليه السلام) و امام جعفر صادق(عليه السلام) وارد شده‌است: « هر كه بخواهد با او 124 هزار پيامبر، مصافحه كنند، زيارت كند قبر ابى عبدالله الحسين (عليه السلام) را در نيمه شعبان. به درستى كه ملائكه و ارواح پيامبران، رخصت مى‌طلبند و به زيارت آن حضرت مى‌آيند. پس خوشا به حال آن كه مصافحه كند با ايشان، و ايشان مصافحه كنند با او. پنج پيامبر اولوالعزم (نوح، ابراهيم، موسى، عيسى(عليهم السلام) و محمد(صلى الله عليه وآله)) نيز با ايشان اند».[16]
12. شب قدر و ياد حسين (عليه السلام)
شب قدر، متعلق به امام زمان(علیه السلام) است و در اين شب، يكى از اعمال مستحبى، زيارت امام حسين(عليه السلام) است. شيخ عباس قمى مى‌نويسد:
بدان كه احاديث در فضيلت زيارت امام حسين (عليه السلام) در ماه مبارك رمضان ـ خصوصاً شب اول و نيمه و آخر آن و به خصوص شب قدر ـ بسيار است. از حضرت امام محمد تقى (عليه السلام) منقول است كه هر كه زيارت كند، امام حسين (عليه السلام) را در شب بيست و سوم ماه رمضان ـ و آن شبى است كه اميد است شب قدر باشد و در آن شب هر امر محكمى جدا و مقدّر مى‌شود ـ مصافحه كند با او روح 124 هزار ملك و پيغمبر كه همه رخصت مى‌طلبند از خداوند در زيارت آن حضرت در اين شب.
از حضرت صادق (عليه السلام) مروى است: « چون شب قدر مى‌شود، منادى از آسمان هفتم از بطن عرش ندا مى‌كند: حق تعالى هر كسى را كه به زيارت قبر حسين (عليه السلام) آمده، آمرزيد».
در روايت ديگر آمده است: « هر كه شب قدر نزد قبر آن حضرت باشد و دو ركعت نماز بگزارد، نزد آن حضرت يا آنچه كه ميسر شود و از حق تعالى بهشت و پناه از آتش را بخواهد؛ خداوند به او بهشت و پناه از آتش را عطا فرمايد».
ابن قولويه از حضرت صادق(عليه السلام) روايت كرده‌است: « هر كه زيارت كند قبر امام حسين (عليه السلام) را در ماه رمضان و در راه زيارت بميرد، حسابى نخواهد داشت و به او بگويند كه بدون خوف و بيم داخل بهشت شو».
13. حسين (عليه السلام) در كلام مهدى (عليه السلام)
در دعاى « ندبه» آمده‌است: « اين الطالب بدم المقتول بكربلاء» و « اين الحسن، اين الحسين، اين ابناء الحسين».
در زيارت منسوب به «ناحيه مقدسه» آمده‌است: « فلئن اخرتنى الدهور و عاقنى عن نصرك المقدور و لم اكن لمن حاربك محارباً و لمن نصب لك العداوة مناصباً فَلاََنْدُبَنَّكَ صباحاً وَ مساءً و لاََبْكِيَنَّ لك بدل الدموع دماً»؛ « اگر زمانه مرا به تأخير انداخت و مقدورات از ياريت بازم داشت و نتوانستم در ركاب تو با دشمنانت بجنگم، ولى از بام تا شام در ياد تو سرشك غم از ديده مى‌بارم و به جاى اشك خون مى‌گريم» .[17]
14. زيارت حسين (عليه السلام) و مهدى (عليه السلام) در عيدها
در عيدهاى اسلامى فطر، قربان و غدير، زيارت اين دو امام، وارد شده‌است.[18]
15. كوفه، پايگاه مشترك حسين (عليه السلام) و مهدى (عليه السلام)
امام حسين (عليه السلام) از مكه به سمت كوفه رفت و حضرت مهدى (عليه السلام) از مكه به سوى كوفه خواهد رفت و مقر حكومت خود را در كوفه قرار خواهد داد؛ يعنى، راه نيمه سيدالشهدا (عليه السلام) را به پايان خواهد رساند.[19]
16. فرشتگان ياور حسين (عليه السلام)، ياوران مهدى (عليه السلام)
شيخ صدوق از امام رضا(عليه السلام) نقل مى‌كند:
« و لقد نزل الى الارض من الملائكة اربعة آلاف لنصره فوجدوه قد قتل فهم عند قبره شعث غُبرٌ الى ان يقوم القائم فيكونون من انصاره و شِعارُهم يا لثاراتِ الحسين»؛[20] «به تحقيق چهار هزار فرشته براى نصرت و يارى حسين (عليه السلام) به زمين فرود آمدند. آنان هنگامى كه نازل شدند، ديدند حسين
