پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی کتاب «ماهیت و کارکرد شناختی دجال در متون اسلامی» نوشته مجتبی گودرزی را منتشر کرد. یکی از نشانه‌ها و علایم رستاخیز و نیز علامت عام و غیر حتمی خروج شخصی به نام «دجال» است. از نظر لغت شناسان، به هر دروغ‌گو و حقه بازی «دجال» گفته می‌شود.در روایات (که اکثراً در منابع اهل تسنن یافت می‌شود) صفات گوناگون و عجیبی در توصیف او یاد شده است. از جمله: ادعای ربوبیت میکند،عمر طولانی دارد، همراه او آب و آتش است، کور را بینا کرده و مرض برص را بر طرف میکند. و کارکرد اصلی او منحرف کردن و فریب دادن مردم از راه راست است.
او از کسانی است که عمر طولانی دارد و هم اکنون نیز موجود بوده و تا زمان خروجش زنده خواهد ماند. در بعضی روایات او مسیح گمراهی نامیده شده که در مقابل مسیح هدایت؛ یعنی حضرت عیسی(ع) است. کارکرد اصلی دجال فریب، فتنه و فساد است. اما در این که حقیقتاً دجال کیست؟ احتمالاتی در این‌باره وجود دارد:
1. دجال، شخصیتی حقیقی است که کارهای خارق العاده‌ای را در قالب سحر انجام می‌دهد، او در آخر الزمان خروج میکند. و سرکرده یک فتنه عظیم برای بشریت است. او شخص ساحر و خدعه‌گر و دارای امکانات مادی فراوانی است که در زمان ظهور امام زمان(عج) شروع به فعالیت علیه آن حضرت میکند. ۲. دجال عنوانی کلی است و دارای مصادیق بسیار. ۳. دجال عنوانی کلی است و دارای مصادیق بسیار و در عین حال یک مصداق اصلی دارد. ۴. دجال شخصی است از مسلمانان ۵. دجال تشکیلات جهانی فراماسونری متعلق به استکبار جهانی و صهیونیسم است. ۶. ظهور دجال به معنای ظهور نـفس امـاره بـشراست. ۷. دجال، همان ابلیس است. ۸. دجال، همان سفیانی است. ۹. دجال، جنبه سمبلیک و رمزی دارد و به حقایق و واقعیاتی در آینده اشاره دارد. و در واقع یک جریان انحرافی و شیطانی است. ۱۰. دجال، نمادی است از اوج تمدن و تکنیک غرب که با اسلام و مبانی آن ستیز دارد. تمدنی که در صدد به سلطه کشیدن هر انسانی است. نگارنده در این تحقیق به این جا رسیده است که دجال عنوانی کلی است و دارای مصادیق بسیار و در عین حال یک مصداق اصلی دارد. یعنی در عین این که شخص است ولی منحصر به یک شخص با ویژگی های مندرج در روایات مربوطه نیست.
بلکه عنوانی کلی است که شامل تمام دغل بازان، حیله گران، دروغ‌گویان و فریبکاران می¬شود. به عبارت دیگر دجال یک مفهوم کلی و یک جریان است که دارای مصادیق متعددی است و نیز یک مصداق اصلی دارد که تا ظهور، هویت او ناشناخته می‌ماند. قضیه دجّال، مانند ابلیس و شیطان است. به هر حال با این نگاه و برداشت، هم خلاف ظاهر روایات بیان کننده ویژگی های دجال که ناظر به شخص معین می باشد، نیست. و هم با آن دسته از روایاتی که ویژگی های خاصی برای دجال بیان کرده اند که متناسب با جریان کلی و نماد است، منافات ندارد. پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی کتاب ماهیت و کارکردشناختی دجال در متون اسلامی را در سال ۱۳۹۸ منتشر کرده است.
