مقدمه:
حضرت مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) ، حکومتي الهي و فراگير با حاکميت دين مبين اسلام، در سرتاسر کرة زمين تشکيل مي‌دهد. در اين جا، اين پرسش مطرح مي‌شود که آيا همة اهل کتاب[1] به آيين اسلام مي‌گروند؟ آيا در عصر ظهور هم، عده‌اي از اهل کتاب، دست از آيين خود برنداشته و همچنان بر دين خود، پافشاري خواهند کرد؟ اگر مسيحيان و يهوديان در عصر ظهور باقي باشند چگونه خواهند بود؟ آيا ملزم به ترک دين و آيين خود خواهند شد، يا بر عقيدة خود مي‌توانند باقي باشند؟ در صورت بقاء، آيا در دولت مهدوي از آزادي کامل برخوردار خواهند بود يا در محدوديت قرار خواهند گرفت؟ براي پاسخ به اين پرسش‌ها ديدگاه‌هاي گوناگوني مطرح شده است که يکي از آنها نظرية بقاي اهل کتاب در زمان حکومت مهدوي است. در تبيين اين ديدگاه، لازم به توضيحِ نکاتي است.
آزادي و اختيار انسان‌ها
انسان‌ها در انتخاب دين و آيين مختارند و اجبار آنان به پذيرش عقيده و مذهب، تأثيري در نجات و رستگاري آنها ندارد. در ميدانِ اختيار است که انسان‌ها، امتحان پس داده و مستحق عذاب و عقاب مي‌شوند. خداوند متعال، بشر را آزاد گذاشته تا با عقل و درايت خدادادي خود، راه هدايت و رستگاري را برگزينند. آيات قرآن[2] نيز مؤيد اين مطلب است. آيت‌الله جوادي آملي نيز در اين‌باره مي‌نويسد: «اصولاً دين مجموعه‌اي از اعتقادات ويژه است که هرگز نمي‌توان آنها را بر کسي تحميل کرد. اگر اصول و مبادي ديانت براي کسي حاصل نشود، دين نيز به قلمرو جانش پاي نمي‌نهد.»[3]
بر اين اساس، تحميل عقيده و ايمان از امور ناممکن بوده و تحقق خارجي نخواهد داشت و کاري بي‌ثمر است؛ بنابراين حضرت مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) ، دين اسلام را براي همگان ـ حتي کفار ـ فقط بيان ميکند، ولي کسي را مجبور به پذيرش آن نميکند.
عدم اجبار و اکراه در پذيرش دين
قرآن کريم به روشني، اکراه و اجبار در دين را رد و نفي ميکند. در شأن نزول آية شريفه (لاَ إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ...)[4] آمده است: مردى از انصار كه نامش «ابوالحصين» بود، دو پسر داشت. پسران او تحت تبليغ تجّار شامي قرار گرفته و نصراني شده بودند. «ابوالحصين» از پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) خواست آنها را به اسلام برگرداند، اما پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) موافقت نکرد و فرمود: «خداوند آن دو پسر را [از رحمتش] دور كند كه آنان اولين دستهاى هستند كه پس از هدايت به اسلام، كافر شدند». ابوالحصين از اينكه پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) به دنبال آنها نفرستاد ناراحت شد؛ تا اين که آية فوق نازل شد.[5]
از آنجا که حضرت مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) در پي اجراي آيات قرآن کريم هستند بنابراين هيچ کسي را مجبور به پذيرش دين اسلام (اگرچه حق است) نميکند، بلکه فقط دستورهاي ناب آن را اجرا کرده، در معرض ديد همگان قرار مي‌دهند تا بر پاية سنت الهي، هر کس با درايت و تحقيق و آگاهي کامل به اين مسيرِ صحيح، رهنمون شود.
اهل کتاب در عصر ظهور
از مجموع آيات و روايات مهدوي پيداست که اهل کتاب (يهوديان و مسيحيان) در عصر ظهور، حضور دارند و از دولت کريمة مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) بهره‌مند مي‌شوند.
1.آيات:
سه آيه از قرآن کريم بر حضور اهل کتاب تا روز قيامت دلالت دارد.
«و در ميان آنها عداوت و دشمني را تا روز قيامت افکنديم.» [6]
«و از کساني که ادعاي نصرانيت [و ياري مسيح] داشتند [نيز] پيمان گرفتيم، ولي آنها قسمت قابل ملاحظه‌اي از آنچه به آنان تذکر داده شده بود را به دست فراموشي سپردند، بنابراين در ميان آنها تا قيامت، عداوت و دشمني افکنديم.» [7]
«و ياد کن هنگامي را که پروردگارت اعلام داشت که تا روز قيامت بر آنان کساني را خواهد گماشت که بديشان عذاب سخت بچشانند.» [8] تعبير «تا روز قيامت» در آيات فوق، به خوبي دلالت ميکند اهل کتاب در عصر ظهور هم حضور خواهند داشت.
2.روايات:
روايت يکم: دريافت جزيه از اهل کتاب
از امام صادق (عليه السلام) پرسيده شد: رفتار حضرت قائم (عجل الله تعالي فرجه الشريف) با اهل ذمه چگونه خواهد بود؟ فرمود: با آنها از درِ مسالمت وارد خواهد شد، همچنان که رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) با آنها سازش کرد. اهل ذمه به آن حضرت جزيه مي‌پردازند و در هنگام پرداخت آن [مانند يک اقليت] کوچک شمرده مي‌شوند. [9]
روايت دوم. قضاوت مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) در ميان اهل کتاب
امام باقر (عليه السلام) فرمود: «مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) را از آن رو مهدي (هدايت شده)، ناميده‌اند که به چيزي پنهان راه مي‌يابد. او تورات و ديگر کتاب‌هاي آسماني را از غاري در انطاکيه بيرون مي‌آورد و در ميان اهل تورات با تورات و ميان اهل انجيل(مسيحيان) با انجيل و در ميان پيروان زبور با زبور و براي اهل قرآن با قرآن قضاوت ميکند.» [10]
بنابراين، آيات و روايات، حضور اهل کتاب و اقليت‌هاي مذهبي را در عصر ظهور امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) تأييد ميکند. همچنين، بنا بر رواياتي،[11] سيرة حضرت مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) ، همچون سيرة پيامبر مکرم اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم) ، معرفي شده است.
نتیجه:
پس، حضرت مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) نيز طبق روش پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم) ، از اهل کتاب جزيه خواهند گرفت تا آنها هم در ساية حکومت عدل او به زندگي خود ادامه دهند
پی نوشت ها:
[1] .مراد از اهل کتاب در اين نوشتار فقط يهوديان و مسيحيان است.
[2] .سوره انسان/3، سوره غاشيه/21-22، سوره کهف/29، سوره ق/45.
[3] .جوادي آملي، فلسفه حقوق بشر، ص 126.
[4] .سوره بقره/256.
.[5] ترجمه مجمع البيان، ج 3، ص 113.
[6] .سوره مائده/ 64.
[7] .سوره مائده/ 14.
[8] .سوره اعراف/ 167.
[9] .بحارالانوار، ج52 ، ص 376، باب 27.
[10] .الغيبه، باب 13، ص 237، ح 26.
[11] .الارشاد، ج 2، ص 383.
نگارنده: موسي جوانشير
