مقدمه:

اميد به حاکميت انسان‌هاي صالح در آينده اي روشن و استقرار عدالت و صلح فراگير و همگاني، امري فطري است. و يكي از بزرگ ترين آرزوها و خواسته‌هاي همه پيامبران و اوليا و انسان‌هاي حق طلب و آزاد انديش، بر پايي جامعه توحيدي و حكومتي بر پايه فرامین الهی و عدالت گستر است تا در پناه آن با دستيابي عادلانه و صحيح بر منافع و منابع موجود، انسان‌ها به سعادت ممكن و بالندگي و رشد روز افزون و کمال لایق خويش برسند. از این رو، خداوند در آيه، وعده داده كه زمين در اختيار بندگان صالح قرار مي‌گيرد. و بر اساس روایات موجود از معصومین( علیهم السلام) اين وعده‌الهي در همه كتاب‌هاي آسماني بيان شده است. متن حاضر به این مطلب پرداخته است.

متن آیه

(وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُون...)،[1]

همه مفسران بر اين باورند كه خداوند متعال در اين باره به كتاب هاي انبيا اشاره دارد و مي فرمايد: «در كتاب هاي پيامبران نوشته ايم كه زمين را بندگان صالح به ارث مي برند».

نظرات مفسران در این زمینه

البته در اين اختلاف شده كه: آيا خداوند در همه كتاب هاي پيامبران به اين آيه اشاره كرده است يا در بعضي از آن‌ها؟ گروهي مي گويند: مراد از زبور همان كتاب حضرت داود(علیه السلام) است و مراد از ذكر تورات حضرت موسي(علیه السلام) . برخي ديگر مراد از ذكر را قرآن كريم مي دانند (البته با توجه به اينكه در خود قرآن، كلمه ذكر براي قرآن آمده است). در اين صورت مراد از كلمه بعد در آيه، بعد بودن از جهت رتبه است، نه زمان.

كلمه ارض وقتي به صورت مطلق و بدون قرينه مي آيد، همه كره زمين را در بر مي گيرد و مراد از وراثتِ زمين اين است كه سلطه بر منافع و استفاده از آن‌ها از ديگران، به بندگان صالح منتقل شده و بركات زندگي نصيب ايشان و مختصّ آنان خواهد شد.

وراثت زمين طبق آيه شريفه به انسان هايي خواهد رسيد كه داراي دو صفت بسيار مهم باشند:

1. عبد خدا بوده و هيچ استقلالي براي خود قائل نيستند. همه وجودشان را براي خدا قرار داده اند و مُهر عبوديت بر پيشاني شان مي درخشد. اينان به مرز ايمان و توحيد واقعي رسيده اند و همه چيز را در شعاع وجود او و براي او و به سوي او مي بينند.

2. صالح و شايسته بوده و لياقت بهره برداري را دارا هستند.

برخي بر اين باورند كه تفسير آيه، مربوط به حضرت مهدي(علیه السلام) است و حتي اگر در روايتي، به آن حضرت اشاره نشده بود، باز هم آيه حكومت او را مطرح مي كند؛ زيرا:

1. قيام جهاني حضرت مهدي (علیه السلام) يكي از امور مسلّم در معارف اسلامي است.

2. بيان خداوند در آيه، به صورت وعده است؛ يعني، وعده داده كه زمين در اختيار بندگان صالح قرار مي گيرد. كَتَبَ در اصطلاح از امري حتمي و قطعي حكايت دارد. در مفردات راغب، آمده است: از حكم امضا شده واز اثبات، به كتابت تعبير مي شود، شيء ابتدا به ذهن مي آيد و مورد خواست انسان قرار مي گيرد، سپس به گفت و گو مي گذارد و پس از تصويب و پذيرفتن، براي عملي شدن ثبت و مكتوب مي شود.

3. كلمه ارض در آيه، سراسر كره زمين را شامل مي شود و اين فقط در زمان ظهور امام زمان(علیه السلام) تحقّق خواهد يافت.

4. ارث بردن ، يعني اينكه وارث در نحوه استفاده از مال و همه منافع آن، اختيار كامل داشته باشد و چنين استفاده اي از منافع زمين، تنها در زمان ظهور براي بندگان صالح فراهم است.

البته، عده اي ديگر اين برداشت را نمي پذيرند؛ بلكه معتقدند: آيه عام است و در هر زمان امكان دارد عده اي از بندگان صالح خدا زمين را به ارث ببرند؛ هر چند محدوده اي معين و كوچك از زمين را در اختيار داشته باشند و با برقراري حكومت ديني، بتوانند از منافع شان بهره ببرند. با اين همه، حكومت امام زمان(علیه السلام) مصداق كامل و تمام اين آيه شريفه است. امام باقر(علیه السلام) مي فرمايد:

و قوله (وَلَقَدْ كَتَبنا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعدِ الذِّكر)قال: اَلكُتُبُ كُلُّها ذِكر، (وَاَنَّ الاَرضَ يَرِثُها عِبادِي الصالِحُونَ) قالَ: «اَلْقائِمُ(علیه السلام) وَاَصحابُه» ؛[2]

مراد از كلمه ذكر در (وَلَقَد كَتَبنا...) همه كتاب هاي ]پيامبران [است. و مراد از (اَنّ الاَرضَ...) قائم(علیه السلام) و ياران او مي باشد.

از روايت بالا استفاده مي شود كه اين وعده الهي در همه كتاب هاي آسماني بيان شده است.

با نگاهي كوتاه به زندگي و آرمان‌هاي انسان‌ها از آغاز تاكنون، به روشني در مي يابيم كه يكي از بزرگ ترين آرزوها و خواسته‌هاي همه پيامبران و اوليا و انسان‌هاي طالب حق و آزاد انديش، بر پايي جامعه توحيدي و حكومتي بر پايه فرمان‌هاي آسماني و عدالت گستر الهي است تا در پناه آن با دستيابي عادلانه و صحيح بر منافع و منابع موجود، انسان‌ها به سعادت ممكن و بالندگي و رشد روزافزون و كسب درجات كمال در خور شأن خويش برسند. روشن است كه اين اميد و آرزو زماني محقق مي گردد كه حاكمي عادل، كاردان و توانا، در رأس آن قرار گيرد و خود را موظّف به انجام فرمان‌هاي الهي بداند.

اينك ما در عصري به سر مي بريم كه تنها و تنها اين اميد، از آخرين خورشيد هدايت و امامت انتظار مي رود؛ او كه نامش در كلام پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و معصومين(علیهم السلام) و به حدّ تواتر و يقين بيان شده و جاي ترديد در اين زمينه وجود ندارد.

با توجه به ذيل آيه (وعد اللّه) از اين آيه نيز وجود امام زنده حاضر استفاده مي شود.

نتیجه:

از مباحث مطرح شده به دست می‌آید که، در قرآن کریم و سایر کتب آسمانی به یکی از روشن ترین پاداش‌های دنیوی صالحان و شایستگان که همان وراثت و حکومت روی زمین و عاقبت خوش آنان است اشاره شده و یکی از وعده‌های تخلف ناپذیر الهی بیان گردید. و بر اساس روایات حكومت امام زمان (علیه السلام) مصداق كامل و تمام اين آيه شريفه می‌باشد.