مقدمه:
بر طبق روایات، غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) یک سِرّ الهی است که علت قطعی آن تا زمان ظهور حجت حق مکتوم خواهد ماند و به طور کامل برای ما روشن نمی‌گردد. چنان چه امام رضا (علیه السلام) می‌فرمایند:« اینطور نیست که هر آنچه دانسته شد گفته شود و اینطور نیست که هر چه گفته شود وقتش رسیده باشد و اینطور نیست که هر چه وقتش فرا رسیده باشد، اهلش گرد آمده باشد ».عالم آل محمد (علیه السلام) در این رابطه می‌فرماید: اگر به ما اجازه سخن گفتن داده شود هرگونه شک و تردید از بین می رود اما، به هر حال در بیان معصومین (علیهم السلام ) گاهی به علت‌هایی از آن اشاره شده است. که در اینجا با گوش جان سپردن به کلام امام رضا (علیه السلام) ، به بیان مواردی از اسرار غیبت می‌پردازیم.
1ـ امتحان الهی (امتحان و آزمایش مردم)
معمربن خلاد می‌گوید: امام رضا (علیه السلام) پس از تلاوت آیه
{اَلمْ، اَحَسِبَ النّاسُ اَنْ یُتْرَکُوا اَنْ یَقُولُوا، آمَنّا وَهُمْ لایُفْتَنُون}.[1]
الف، لام، میم- آیا مردم می‌پنداشتند که تا گفتند ایمان آوردیم، رها می‌شوند و مورد آزمایش قرار نمی‌گیرند؟
سپس به من فرمود:
فتنه چیست؟ گفتم فدایت شوم! نزد ما فتنه یعنی گرفتاری در دین.
فرمود: همان گونه که طلا (برای خالص شدن) گرفتار بلاها می‌شود، شما نیز گرفتار بلا می‌شوید، همان گونه که طلا خالص می‌شود.
2ـ حفظ جان
از زمان امام رضا (علیه السلام) محدودیتهایی بر ائمه (علیه السلام) تحمیل شد و در زمان امام جواد (علیه السلام) و امام هادی (علیه السلام) این سخت گیری‌ها افزایش یافت، سپس در زمان امام یازدهم به اوج خود رسیده به طوریکه باعث شد فعالیت‌های ایشان به حداقل برسد.
و در زمان امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خواست و مشیت الهی به غیبت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تعلق گرفت تا با حفظ جان ایشان رهبری شیعه تحقق یابد.
امام رضا (علیه السلام) می‌فرماید: از ما اهل بیت کسی نیست که مکاتیب نزد وی می‌آورند و مسائل از او پرسند و اشاره به او نمایند، مگر اینکه کشته می‌شود، تا وقتی که خدا برانگیزاند از ما جوانی را برای این امر که محل ولادت و نشو نمای آن مخفی خواهد بود
عالم آل محمد (علیه السلام) اهل بیت را به ستاره‌های آسمان تشبیه می‌کند. مثل ما اهل بیت (علیهم السلام) مثل ستارگان آسمان است، که هرگاه یکی از ستارگان غروب کند، دیگری طلوع می‌کند و زمانی که به سمت یکی از آن‌ها بروید و حاجت هایتان را از او بخواهید، فرشته مرگ او را در بر می‌گیرد و می‌برد. پس در مدت زمان بسیاری در سرگردانی خواهید بود تا این که خداوند، باعث طلوع ستاره شما می‌شود. پس، خداوند را سپاس گویید و امامتان را در بر گیرید.
امام باقر (علیه السلام) می‌فرماید: هنگامی که خداوند تبارک و تعالی از آفریدگانش خشمگین شود. ما (اهل بیت علیهم السلام) را از آنان دور می‌نماید. بنابراین اگر ترس کشته شدن ایشان و دلائل دیگری که ائمه اجازه افشای آن را نداشته اند، نبود، هیچگاه حجت خدا، در غیبت باقی نمی‌ماند تا شاهد رواج معصیت، ظلم و فساد در زمین باشد، بلکه با ظهور خود و با تحمل همه سختی‌ها علیه ظلم و جور قیام کرده، عدل و داد را جایگزین آن می‌کرد.
اما ترسی که در این جا به آن اشاره شده، به معنای عامیانه ترس نیست، بلکه به خاطر تکلیف خاص الهی است که بر دوش هر امام نهاده شده و نگرانی او بدین جهت است که در جریان پیروزی حق بر باطل، خللی وارد شود که این یک دستور از جانب خداوند است او موظف به اطاعت از فرامین پروردگارش می‌باشد. بنابراین ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قبل از صدور فرمان الهی برای خشنودی دل مردم یا اجابت عده‌ای که به ظاهر می‌گویند ظهور کن تا تو را یاری کنیم نمی‌تواند ظهور نماید.
3ـ بیعت نکردن با ظالمان
ثامن الحجج(علیه السلام) می‌فرماید: گویی شیعیان را می‌بینم که چون سومین نواده ام امام حسن عسکری (علیه السلام) را از دست می‌دهند در جستجوی امام خود همه جا را می‌گردند، اما او را پیدا نمی‌کنند چرا که امام آن‌ها هرگاه بیعتی بر گردنش نبا شد، با شمشیر قیام خواهد نمود.
امام رضا (علیه السلام) حکمت غیبت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را اینگونه بیان می‌کند که او غایب می‌شود، برای اینکه وقتی با شمشیر قیام کرد، بیعت احدی در گردنش نباشد یا به تعبیر دیگر بالاجبار با ظالم زمان خود بیعت نکرده باشد.
4ـ کم بودن یاران واقعی
حضرت رضا (علیه السلام) فرمود: برای آن چیزی که گردنتان را دراز کرده‌اید ( و منتظر آن هستید ) تا زمانی که آزمایش و غربال نشوید و عده کمی از شما باقی نماند محقق نخواهد شد، چرا که خداوند متعال فرموده اند:
{اَلم، اَحَسِبَ النّاسْ اَنْ یَتْرَکُوا اَنْ یَقُولُوا آَمنّا وَ هُمْ لایَفْتَنُونْ}.[2]
آیا فکر کرده اند که چون بگویند ایمان آوردیم، رها می‌شوند و دیگر آزمایش نمی‌شوند؟
سپس به یکی از یاران خود فرمود:
فتنه چیست ؟ او گفت: جانم به فدایت! آزمایشی است که درباره دین انجام می‌شود آزمایشی ، همچون آزمایش طلا، خالص شدنی مانند خالص شدن طلا.
امتحان‌های الهی در زمان غیبت به حدی سخت است که از انسان‌های مومن، افرادی خود ساخته، مخلص چون طلای ناب می‌سازد.
5ـ غیبت، سنت انبیاء الهی
سرگذشت انبیاء در تاریخ گواه بر این مطلب است که گروهی از پیامبران همچون حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از میان مردم خویش غایب شدند.
این پیامبران عبارتند از ابراهیم، ادریس، صالح، دانیال نبی، الیاس، شعیب یوسف، موسی، عیسی، محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) خاتم النبیین
1ـ مخفی شدن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در شعب ابی طالب به مدت سه سال و پناه بردن به غار حراء
2ـ غیبت بیست ساله ادریس از دست قوم گمراهش
3ـ فرار حضرت موسی (علیه السلام) از شهر مصر به مدین و اقامت او در نزد شعیب
4ـ حضرت یوسف (علیه السلام) در حالیکه پادشاه مصر بود و فاصله او تا پدرش هیجده روز بود
5- طولانی بودن غیبت عیسی (علیه السلام) در دو نوبت، یکی به مدت 12 سال در سرزمین‌های شام و مصر و دیگری هنگامی که مردم قصد به دار آویختن او را کردند که تاکنون ، بیش از 2000 سال می‌گذرد.
امام رضا (علیه السلام) می‌فرماید:
خداوند ـ تبارک و تعالی ـ کار او قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را در یک شب مهیا می‌کند. همان گونه که برای موسی (علیه السلام) چنین کرد. زمانی که او رفت تا برای خانواده اش آتش بیاورد، وی با مقام رسالت بازگشت.
امام سجاد (علیه السلام) فرموده‌است: در قائم سنت‌هایی از هفت پیامبر وجود دارد، سنتی از پدرمان آدم (علیه السلام) و سنتی از نوح (علیه السلام)و سنتی از موسی (علیه السلام) و سنتی از ابراهیم (علیه السلام) و سنتی از ایوب (علیه السلام) و سنتی از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و سنتی از آدم و نوح (علیهما السلام )، طول عمر از ابراهیم(علیه السلام) مخفی بودن ولادتش و گوشه گیری از مردم، از موسی (علیه السلام) ترس و غیبت، از عیسی (علیه السلام) اختلاف مردم درباره او، از ایوب (علیه السلام) گشایش کار او پس ازگرفتاری، از محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) جنگیدن، ترس دشمن از او، کشتن دشمنان خدا و پیامبرش، و کشتن ظالمان و جباران است، و هرگز پرچم او به زمین نمی افتد.[3]
نتیجه:
بر اساس آنچه بیان شد، امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) غایب است تا امتحان الهی باشد برای پرورش و ساخته شدن نیروهای خالص و مخلص واقعی؛ غایب است تا بالاجبار با ظالمان و طاغوتیان دست بیعت نداده باشد؛ غایب است زیرا که؛ سنت انبیاء الهی بر آن جریان داشته است؛ و غایب است تا با حفظ جان ایشان مکتب تشیع هرچه پربارتر گشته و رهبری شیعه محقق گردد وجهان آمادگی ظهور و حکومت جهانی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف) را داشته باشد.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. عنکبوت(29)، آیه 1-2.
[2]. همان.
[3]. انتشار یافته در سایت؛ https://afghanistan.shafaqna.com
