دلیل وحکمت غیبت

  در اين‌باره به مباحثي مي‌توان اشاره کرد: شفاعت يكي از معارفي كه قرآن در آيات فراوان به آن اشاره مي­فرمايد، شفاعت است. معناي شفيع، واسطه است. خداوند، ميان خود و موجودات ديگر، شفيعان يا به اصطلاح واسطه­هايي را قرار داده است. علامه طباطبايي‌(ره)، در بيان معناي شفاعت مي‌فرمايد: شفاعت، دو قسم است: تكويني و تشريعي. شفاعت تكويني، از تمام اسباب وجودي سر مي­زند و همه­ اسباب، نزد خداوند، شفيع هستند؛ چون، ميان خدا و مسبب خود واسطه­اند، اما شفاعت تشريعي كه در دايره تكليف و مجازات واقع است، خود، دو نوع است: شفاعت در دنيا و شفاعت در قيامت كه باعث آمرزش گناهان و قرب به خدا مي­شود. [1] با توجه به اين مطلب، آياتي كه در آن‌ها به شفاعت و سببيت اشاره شده است، واسطه فيض بودن را مي­رساند. البته اين واسطة فيض بودن، شامل همه موجودات است که مصداق كامل آن، امامان(علیهم السلام)هستند؛ زيرا آنان، از نظر قدرت وجودي و قرب به خداوند، از همه موجودات بالاتر هستند؛ خداوند مي­فرمايد: «سپس بر تخت (قدرت) قرار گرفت، و به تدبير كار (جهان) پرداخت؛ هيچ شفاعت كننده‌اي، جز با اذن او نيست». [2] همچنين: «آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمين است، از آن اوست: كيست كه در نزد او، جز به فرمان او شفاعت كند؟ (بنابراين، شفاعتِ شفاعت كنندگان براي آن‌ها كه شايستة شفاعتند از مالكيت او نمي‌كاهد)». [3] مرحوم علامه طباطبايي تصريح مي­فرمايد كه منظور از اين دو آيه، شفاعت تكويني است[4] در ذيل آيه دوم در تفسير عياشي از امام صادق‌(علیه السلام) نقل شده است كه منظور از اين شفيعان، ما هستيم، پس هر خير و خوبي كه به ما مي­رسد، با شفاعت و وساطت و سببيّت امامان است. وقتي دعا مي­كنيم، امامان، مريض ما را شفا مي‌دهند؛ يعني در حقيقت، آنان در عالَمِ تكوين تصرف مي­كنند و اين بهبودي را از خداوند متعال مي­گيرند و اين هم نوعي وساطت در فيض است. فرشتگان که در آيات فراوني، واسطه بين خداوند و موجودات ديگر معرفي شده­اند، سجده بر انسان كامل مي­كنند و اين خود، نشانه مقام بلند انسان كامل است. طبيعي است هر موجود قوي­تر و نزديك­تر به خداوند، سبب و واسطه ميان خدا و موجودات پايين­تر است؛ پس انسان كامل، واسطه ميان فرشتگان و خداوند است و اين واسطه­ بودن، همان واسطه بودن در وجود و فيض هستي است. نورانيت خداوند، مي­فرمايد: >اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ< ؛ خداوند، نور آسمان­ها و زمين است». [5] در تفسير اين آيه، مرحوم علامه طباطبايي مي­فرمايد: «ظهور اشيا به نور الهي، عين وجود يافتن آن‌ها است». [6] ادامة آيه مي­فرمايد: >مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَوةٍ…<؛ «مثل نور خداوند همانند چراغداني است كه …». اين آيه، ثابت مي­كند، نور خداوند، مَثَلي دارد و در روايت ذيل اين آيه، مَثَل به اهل‌بيت(علیهم السلام)تطبيق داده شده است. [7] ‌ نيز خداوند مي­فرمايد: >وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا‌<‌[8]؛ زمين به نور پروردگارش روشن شد». در تفسير اين آيه، از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که «رب الارض»، يعني امام الارض[9] و منظور از «ربّها» در آيه، امام هر عصر است. در زيارت جامعه كبيره نيز چنين آمده است: « و اشرقت الارض بنوركم ؛ زمين، به نور شما اهل‌بيت، روشن شد». با توجّه به اين موارد، مي­توان نتيجه گرفت خداوند، خالق و به وجود آورنده همه موجودات است؛ اما اين فيضِ وجود، به اذن ­الله، توسط امامان، به ماسوي‌­الله مي­رسد؛ همان‌گونه كه ربوبيت حضرت حق نيز از طريق امامان(علیهم السلام)، تحقق مي‌يابد.   [1] . ترجمه الميزان، ج 1، ص 260. [2] . «ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يُدَبِّرُ الأَمْرَ مَا مِن شَفِيعٍ إِلاَّ مِن بَعْدِ إِذْنِهِ ذَلِكُمُ اللّهُ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ أَفَلاَ تَذَكَّرُونَ»؛ يونس (10): 3. [3] . «لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ»؛ بقره (2): 225. [4] . ترجمه الميزان، ج 1، ص 242. [5] . نور (24): 35. [6] . ترجمة الميزان، ج 15، ص 168. [7] . تفسير قمي، ج 2، ص 102. [8] . زمر (39): 69. [9] . تفسير قمي، ج 2، ص 253.